Zoologia

obowiązkowe

w sali

Wykład objaśnia różnorodność świata zwierząt przez odwołanie się do aspektów ewolucyjnych i funkcjonalnych. Przegląd różnorodności zwierząt rozpoczyna się od wskazania miejsca tej grupy systematycznej w podziale świata organizmów na królestwa. Zwięźle omówione są główne grupy organizmów jednokomórkowych, a drzewo rodowe zwierząt wielokomórkowych ukorzenione jest w ich obrębie. Ukazane są powiązania i rozbieżności między anatomią i pokrewieństwami molekularnymi. Przedstawione są kluczowe argumenty paleontologiczne w kontrowersyjnych zagadnieniach dotyczących przebiegu ewolucji. Przegląd jednostek systematycznych świata zwierzęcego sięga podstawowych aspektów anatomii, biologii i ekologii człowieka. Zadaniem ćwiczeń jest praktyczne zaznajomienie studentów z omawianymi na wykładach zwierzętami oraz z elementarnymi technikami badawczymi.

Treść wykładu jest corocznie modyfikowana stosownie do postępów wiedzy. Zaznajamia z założeniami i konsekwencjami darwinowskiej teorii ewolucji na gruncie metodologii dzisiejszej nauki. Omawia sposoby szacowania pokrewieństw drogą analizy różnorodności i metody odtwarzanie przebiegu ewolucji. Zwięźle przedstawia stan wiedzy o pochodzeniu, anatomii i biologii głównych grup dzisiejszych organizmów. Wskazuje na ewolucyjny sens zjawiska płci i jego wpływ na charakter różnorodności biologicznej. Przedstawia stosunek świata roślin do zwierząt. Dotyczy różnorodności i ewolucji głównych grup pierwotniaków, akcentując i dokumentując wtórność ich cudzożywności i polifiletyczność "zwierząt jednokomórkowych". Wskazuje na ukorzenienie zwierząt w królestwie grzybów. Omawia rolę cytoszkieletu i substancji międzykomórkowej w determinacji anatomii. Wykazuje rolę błony podstawnej i szkieletu hydraulicznego przy powstaniu tkankowców. Wskazuje na niezgodność danych filogenetyki molekularnej z tradycyjnymi wyobrażeniami o wczesnej ewolucji zwierząt. Omawia plany budowy i pokrewieństwa molekularne w obrębie tkankowców. Wykazuje wtórność planktonowej larwy i omawia ewolucję różnorodności anatomii mięczaków. Przedstawia problemy z wyjaśnieniem dróg ewolucji w obrębie zwierząt trochoforowych i płazińców. Proponuje funkcjonalne objaśnienia przyczyn złożonego przebiegu ich ewolucji molekularnej, biologicznej i morfologicznej. Wyjaśnia drogi ewolucji zwierząt liniejących, rozwój ich organów zmysłów i dróg przenoszenia sygnałów nerwowych. Objaśnia anatomiczne podstawy hydraulicznego rycia w osadzie i konsekwencje tego dla środowisk morskich. Dyskutuje molekularne, anatomiczne i paleontologiczne podstawy do określenia homologii odnóży głowowych między gromadami stawonogów. Przedstawia wiedzę o pochodzeniu i różnicowaniu głównych grup pajęczaków i skorupiaków. Dyskutuje genezę planu budowy owadów i wijów. Omawia rozbieżną ewolucję larw i imago owadów, różnorodność i ewolucję głównych ich grup. Sygnalizuje problem doboru krewniaczego i grupowego. Zwraca uwagę na uniwersalność sposobów regulacji rozwoju zwierząt; segmentalne geny homeotyczne i ich ewolucję. Dyskutuje powstanie planu budowy i wczesną ewolucję strunowców oraz problem wtórności anatomicznej półstrunowców i szkarłupni. Wyjaśnia hydrodynamiczne uwarunkowania ewolucji wodnych kręgowców. Dyskutuje rolę osmoregulacji w opanowaniu wód słodkich przez kręgowce. Pokazuje genezę płetw parzystych i pierwotność płuc w stosunku do pęcherza pławnego. Omawia pochodzenie, różnorodność anatomii i biologię głównych grup ryb. Dotyczy genezy kończyn i przemian szkieletu w środowisku lądowym; także dostosowanie doń narządów zmysłu. Przedstawia dane o ewolucji płazów i przystosowanie rozrodu gadów do lądowego środowiska. Przedstawia aerodynamiczne uwarunkowania ewolucyjnych początków ptaków. Wskazuje ślady gadziego pochodzenia w behawiorze i anatomii dzisiejszych ptaków. Omawia ewolucję gniazdowania i opieki nad potomstwem oraz przyczyny dymorfizmu płciowego. Wykazuje fizjologiczne swoistości ssaków; omawia pochodzenie włosów i mechanizm termoregulacji. Przedstawiając dane o ewolucji ucha środkowego czworonogów wiąże ją z wymianę uzębienia i zmianami w konstrukcji żuchwy. Dyskutuje ewolucję rozrodu stekowców i torbaczy oraz genezę łożyska. Przedstawia ewolucję ssaków drapieżnych, waleni i kopytnych. Omawia przystosowania do rozdrabniania pokarmu i jego przetwarzanie drogą fermentacji. Dyskutuje ewolucyjny związek poroża i rogów. Zajmuje się morfologiczną interpretacją treści drzew molekularnych ssaków. Przedstawia związki ewolucyjne gryzoni. Wskazuje na przekształcenia budowy uzębienia i czaszki naczelnych w związku z doskonaleniem stereoskopowego widzenia. Omawia przebieg ewolucji biologicznej człowieka. Ćwiczenia obejmują w układzie systematycznym zarówno organizmy jednokomórkowe jak i ewolucyjnie zaawansowane. Zajęcia odbywać się będą w grupach. Ćwiczenia będą tak zorganizowane, by w trakcie semestralnego kursu każdy ze studentów wykonał osobiście sekcję preparatu lub obserwacje przyżyciowe kilku zwierząt. Na ćwiczeniach przekazywana jest również wiedza przydatna każdemu studentowi dotycząca pracy z aparaturą badawczą, wyszukiwania i korzystania ze źródeł literaturowych oraz pisania publikacji językiem naukowym.

Prezentacje i skrypty do ćwiczeń udostępnione w Internecie na stronie Zakładu Paleobiologii i Ewolucji oraz dowolne podręczniki zoologii (podręczniki polecane: wszystkie tomy „Zoologia” pod redakcją Czesława Błaszaka oraz „Zoologia - różnorodność i pokrewieństwa zwierząt” autorstwa Jerzego Dzika).

Uzyskanie wiedzy o budowie morfologicznej i anatomicznej organizmów oraz rozumienie funkcjonowania organizmu jako całości (K_W06). Rozumienie zasady hierarchicznej organizacji życia, od cząsteczki po biosferę, i stosowanie pojęć niezbędnych dla ich

zrozumienia i opisu (K_W07). Rozumienie wzajemnych pokrewieństw wszystkich żywych organizmów. Poznanie metodologii pozwalającej na ustalenie relacji pokrewieństwa między genami i organizmami (K_W11). Poznanie zasad ochrony praw autorskich (K_W22). Opanowanie podstawowych technik i narzędzi badawczych biologii

doświadczalnej oraz umiejętność wyjaśnienia zasad ich działania (K_U01). Czytanie ze zrozumieniem naukowych i popularnonaukowych tekstów

biologicznych w języku ojczystym i angielskim oraz komunikuje

się w języku angielskim na poziomie B2 (K_U03). Zdobycie umiejętności samodzielnego uczenia się zagadnień wskazanych przez

opiekuna (K_U10). Poszerzanie zainteresowań w obrębie nauk przyrodniczych (K_K01). Umiejętność krytycznej analizy informacji pojawiających się w środkach masowego przekazu i w literaturze fachowej (K_K08).

Efekty kształcenia dla programu studiów obowiązującego od roku akademickiego 2018/2019:

Uzyskanie wiedzy o budowie morfologicznej i anatomicznej organizmów oraz rozumienie funkcjonowania organizmu jako całości.

Rozumienie zasady hierarchicznej organizacji życia, od cząsteczki po biosferę, i stosowanie pojęć niezbędnych dla ich zrozumienia i opisu.

Rozumienie wzajemnych pokrewieństw wszystkich żywych organizmów. Poznanie metodologii pozwalającej na ustalenie relacji pokrewieństwa między genami i organizmami.

Poznanie zasad ochrony praw autorskich.

Opanowanie podstawowych technik i narzędzi badawczych biologii doświadczalnej oraz umiejętność wyjaśnienia zasad ich działania.

Czytanie ze zrozumieniem naukowych i popularnonaukowych tekstów biologicznych w języku ojczystym i angielskim oraz komunikuje się w języku angielskim na poziomie B2.

Zdobycie umiejętności samodzielnego uczenia się zagadnień wskazanych przez opiekuna.

Poszerzanie zainteresowań w obrębie nauk przyrodniczych.

Umiejętność krytycznej analizy informacji pojawiających się w środkach masowego przekazu i w literaturze fachowej.

Ćwiczenia są zaliczane jeśli student

1) uczestniczył w co najmniej 85 procentach zajęć;

2) pracował na zajęciach w sposób pozwalający pozytywnie ocenić wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne, jakie w toku zajęć uzyskał (opisane w sylabusie jako przedmiotowe efekty kształcenia);

3) prawidłowo przygotował opis gatunku (do czego student wykorzystuje dostępne źródła literaturowe, które samodzielnie wyszukuje w bibliotekach i internetowych bazach danych);

4) otrzymał przynajmniej 50% punktów z kolokwium pisemnego.

Ocena końcowa z ćwiczeń to średnia z ocen z kolokwium pisemnego oraz samodzielnego opisu gatunku.

Warunkiem dopuszczającym do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń.

Egzamin ma charakter pisemny, polegający na odpowiedzi na 20 problemowych pytań; ich treść jest jednoznacznie określona na wykładach.