Historia średniowieczna powszechna [2900-L-HSRPW] Semestr zimowy 2024/25
Ćwiczenia, grupa nr 3

Przydatne słowniki łacińskie:

A. Jougan, Słownik kościelny łacińsko-polski (dowolne wydanie);

J. Sondel, Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków (dowolne wydanie).

Pomoce łacińskie online:

Du Cange et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis (http://ducange.enc.sorbonne.fr/);

Whitaker's Words Online (https://latin-words.com/).

Pomocne na zajęciach będą:

H. Manikowska, Średniowieczne miasta-państwa na Półwyspie Apenińskim, w: Rozkwit średniowiecznej Europy, red. H. Samsonowicz, Warszawa 2001, s. 250–377.

J. H. Mundy, Europa średniowieczna 1150-1309, tłum. R. Sudół, Warszawa 2001.

J. Najemy, History of Florence, Oxford 2006.

Ch. Wickham, Średniowieczna Europa, tłum. M. Kowalczyk, Warszawa 2018.

B. Zientara, Historia powszechna średniowiecza, (bez względu na wydanie).

S. Diacciati, E. Faini, L. Tanzini, S. Tognetti, Jak kwitnące drzewo. Florencja średniowieczna i renesansowa, tłum. H. Podgórska, Warszawa 2023.

1. Zajęcia wprowadzające

Problematyka zajęć, omówienie sylabusa, zasad pracy na zajęciach i ich zaliczenia.

2. Wyobrażenie i definiowanie miasta miasta we wczesnym średniowieczu, cz. 1

Źródła:

Versus de Verona, w: Versus de Verona, Versum de Mediolano civitate, red. G. B. Pichi, Bologna 1960 s. 152-155. [tłum. na jęz. Angielski w: Poetry of Carolingian Renaissance, red. i tłum. P. Godman, s. 180-186.]

E. R. Curtius, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. A. Borowski, s. 162-167; A. Pieniądz, Tradycja i władza. Królestwo Włoch pod panowaniem Karolingów 774-875, Wrocław 2007, s. 69-132.

[Dodatkowo, referat]: M. Humphries, Cities and the Meanings of Late Antiquity, Leiden-Boston 2019, s. 16-31.

3. Narodziny komuny włoskiej

Źródła: Mechanisms of Communal Government, w: Medieval Italy. Texts in translation, red. K. L. Jansen, J.Drell, F. Andrews, s. 55-60 (passusy źródłowe 1,3 i 5).

Opracowania:

C. Maire-Viguer, Rycerze i mieszczanie: wojna, konflikty i społeczeństwo w średniowiecznych Włoszech, XII-XIII wiek, tłum. A. Gabryś, Warszawa 2008, s. 245-283 oraz 337-361.

[dodatkowo, referat:] Ch. Wickham, Communes, w: Sleepwalking into new world, Princeton 2015, s. 1-20.

4. Biskup i społeczeństwo miejskie

Źródło: Securitas Daiberti Episcopi, [w:] I Brevi dei console del Comune di Pisa degli anni 1162-1164, red. O. Banti, Roma 1997 s. 110-112.

Opracowania: A. Castagnetti, Feudałowie a społeczeństwo komuny miejskiej, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, 59 (1991), s. 67–106.

Ch. Wickham, Sleepwalking into new world, Princeton 2015, s. 97-117; szczególnie s. 78-80.

5. Podstawy autonomii miast włoskich w pełnym średniowieczu

Źródła: Pokój w Konstancji 1183, (https://www.dmgh.de/mgh_dd_f_i_4/index.htm#page/72/mode/1up)

Opracowania: B. Zientara, Historia powszechna średniowiecza (dowolne wydanie), rozdziały: Fryderyk I Barbarossa oraz Walka Fryderyka I z papiestwem i komunami lombardzkimi.

6. Hohenstaufowie w świetle kroniki Marcina Polaka. Kronika uniwersalna

Źródło: Marcin Polak, Kronika papieży i cesarzy, przekład i komentarz: Agnieszka Fabiańska, Jacek Soszyński, Kęty 2008, s. 327-329, 332-339 (proszę również o przejrzenie całej kroniki, zapoznanie się ze strukturą dzieła, w tym Księgi I: Dzieje przedchrystusowe).

Opracowania:

Jacek Soszyński, Sacerdotium, imperium, studium. Władze uniwersalne w późnośredniowiecznych kronikach martyniańskich, Warszawa 2006, s. 42-69; 91-96.

Marcin Polak, Kronika papieży i cesarzy, przekład i komentarz: Agnieszka Fabiańska, Jacek Soszyński, Kęty 2008 [wstęp Jacka Soszyńskiego, s. 11-40]

7. Narracja o genezie podziału na gwelfów i gibelinów. Kronika miejska

Źródła: Giovanni Villani, Nuova Cronica, ks.V, rub. 38.

Opracowania: J. Najemy, History of Florence, s. 13-17; C. Maire-Viguer, Rycerze i mieszczanie: wojna, konflikty i społeczeństwo w średniowiecznych Włoszech, XII-XIII wiek, tłum. A. Gabryś, Warszawa 2008, s. 284-295 oraz 306-334; Louis Green, Chronicle into History: An Essay on the Interpretation of History in Florentine Fourteenth Century Chronicles (Cambridge, 1972), 11-43

[dodatkowo, referaty]: A. Zorzi, Legitimation and Legal Sanction of Vendetta in Italian Cities from the Twelfth to the Fourteenth Centuries, w: The Culture of Violence in Renaissance Italy, red. S. K. Cohn Jr., F. Ricciardelli, Firenze 2012, p. 37–48.

8. Urzędnik cudzoziemski. Literatura dydaktyczna

Źródło: Brunetto Latini, Skarbiec wiedzy, tłum. M. Frankowska-Terlecka, T. Giermak-Zielińska, Warszawa 1992, ks. III.

Opracowania: M. Frankowska-Terlecka, Skarbiec wiedzy Brunetta Latiniego. Trzynastowieczna myśl encyklopedyczna jako wyraz tendencji do upowszechniania wiedzy, Wrocław 1984, (fragmenty); W. Fałkowski, Karolińskie zwierciadło władcy – powstanie gatunku, w: Europa barbarica, Europa christiana, red. R. Michałowski, Warszawa 2008, 59-74.

9. Beffa z syndykatu. Nowela jako źródło historyczne

Źródło: Giovanni Boccacio, Dekameron, przeł. E. Boye, przedm. oraz komentarz K. Żaboklicki, Warszawa 1997, VIII. 5.

Opracowania: G. Minois, Historia śmiechu i drwiny [wybrane fragmenty]

G. Mazzotta, Games of Laughter, w: The World at Play in Boccaccio’s Decameron, s. 186-190.

10. Polityka wobec podległemu miastu terytorium

Źródło: Opis założenia miasta Giglio Fiorentino, Archivio di Stato di Firenze (Archiwum Państwowe we Florencji), Ufficiali delle Castella (Urzędnicy od zamków) 5, k. 15v-18r, 19 V 1350.

Opracowanie: R. Eysymontt, Kod genetyczny miasta. Średniowieczne miasta lokacyjne Dolnego Śląska na tle urbanistyki europejskiej, Wrocław 2009, s. 124-134.

11. Ikonografia polityczna. Wspólnota, sprawiedliwość, dobro wspólne

Źródło ikonograficzne: Ambrogio Lorenzetti, Alegorie dobrych i złych rządów, Siena, I poł. XIV w.

Opracowania:

P. Burke, Naoczność. Materiały wizualne jako świadectwo historyczne, tłum. J. Hynia, Kraków 2012, s. 53-62;

M. Walczak, „Dzieło sztuki jako źródło historyczne” w: tenże, Do źródła, Kraków 2020, ss. 9–31/ jako wykład: https://www.youtube.com/watch?v=GXXIz3WSUQA

E. Panofsky, Ikonografia i Ikonologia, w: Studia z historii sztuki, oprac. J. Białostocki, Warszawa 1971, s. 11-32;

K. Chłędowski, Siena, Kraków 2017, s. 229-232.

12. Tyrania w teorii politycznej. Bartolo da Sassoferrato

Źródło: Bartolus of Saxoferrato, De Tyranno [wybrane fragment w przekładzie na jęz. angielski]

Opracowanie: Jarosław Nikodem, Władca idealny i tyran w myśli politycznej średniowiecza, Czasopismo Prawno-Historyczne, 71, 2019, s. 11-42.

13. Narracja o tyranie i jego wyrzuceniu z miasta. Konstrukcja mitu

Źródła: Giovanni Villani, Nuova Cronica, ks. XII (wybrane rubryki w przekładzie na jez. polski lub angielski)

przedstawienie ikonograficzne: Cacciata del Duca d’Atene, Palazzo Vecchio, Florencja.

Opracowania: J. Najemy, History of Florence, Oxford 2006, s. 135-137.

14. Republikanizm florencki

Źródła:

Gregorio Dati, Historia Florencji od 1380 do 1405 roku, wyd. Florencja 1735, ks. IX, wybór ze s. 132-144; Leonardo Bruni, O ustroju politycznym Florencji, tłum. W. Olszaniec, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” XLV, 2001, s. 101–104.

Opracowanie:

D. Pietrzyk-Reeves, Wolność i ład republiki: włoscy humaniści i znaczenie tradycji republikańskiej, „Politeja” 2010, nr 2 (14), s. 237–268.

Analiza tekstów źródłowych, dyskusja i omówienie literatury przedmiotu wymienionej w sylabusie. Dodatkowo: praca w grupach i przygotowanie krótkich prezentacji i referatów przez uczestników kursu.

Zastrzeżenia:

- na zajęciach będzie potrzebna umiejętność czytania ze zrozumieniem w języku angielskim

- trudno przewidzieć, ile czasu zajmie analiza poszczególnych źródeł, możliwe, że omówienie niektórych zagadnień zajmie więcej niż przewidziano w sylabusie, dlatego w trakcie semestru mogą zostać wprowadzone niewielkie zmiany w sylabusie i porządku zajęć;

- w przypadku braku wyszczególnionych stron tekstów, zostaną one podane w trakcie semestru, ale z wyprzedzeniem;

- literatura wyszczególniona w sylabusie, której brak w Bibliotece Wydziału Historii bądź Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego zostanie zapewniona przez prowadzącą. To samo dotyczy tłumaczeń na jęz. polski bądź angielski źródeł oryg. w jęz. włoskim. W razie problemów z osiągalnością wskazanej literatury, proszę o kontakt mailowy.

Podstawą zaliczenia oraz oceny końcowej zajęć są: obecność i aktywność na zajęciach, udział w dyskusjach, praca w grupach oraz ewentualne wygłoszenie krótkiego referatu [dla chętnych].

Dopuszczalna jest jedna nieobecność, każda kolejna musi zostać odrobiona, więcej niż trzy nieobecności uniemożliwiają zaliczenie kursu.

W sprawie odrobienia zajęć proszę o uprzednie umówienie się drogą mailową na dyżur, rozmowę zdalną bądź pracę pisemną.

dr Anna Pomierny-Wąsińska