Historia średniowieczna Polski [2900-L-HSRPL] Semestr zimowy 2024/25
Ćwiczenia, grupa nr 5

Słowniki łacińskie:

A. Jougan, Słownik kościelny łacińsko-polski (dowolne wydanie);

J. Sondel, Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 2006;

Du Cange et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis (http://ducange.enc.sorbonne.fr/);

Whitaker's Words Online (https://latin-words.com/).

Podstawowe podręczniki:

S. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002;

T. Jurek, E. Kyzik, Historia Polski do 1572, Warszawa 2013.

Wybrane aspekty kultury religijnej na ziemiach polskich od X do XIII wieku

1. Zajęcia organizacyjne. Ślepota Mieszka

Źródło (wspólna lektura na zajęciach):

Anonim tzw. Gall, Kronika polska I.4, tłum. R. Grodecki, liczne wydania.

2. Chrzest Mieszka I. Rola Dobrawy

Źródła:

Thietmar, Kronika IV.55–56, tłum. M.Z. Jedlicki, liczne wydania.

Anonim tzw. Gall, Kronika polska I.5, tłum. R. Grodecki, liczne wydania.

Opracowania:

D.A. Sikorski, Kościół w Polsce za Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Rozważania nad granicami poznania historycznego, Poznań 2013, ss. 91–107 (https://amu.academia.edu/DarekSikorski).

G. Pac, Kobiety w dynastii Piastów. Rola społeczna piastowskich żon i córek do połowy XII wieku – studium porównawcze, Toruń 2013, ss. 39–82

(https://monografie.fnp.org.pl/book/193/kobiety-w-dynastii-piastow).

3. Zjazd gnieźnieński i organizacja kościelna ziem piastowskich

Źródła:

Thietmar, Kronika IV.43–47.

Anonim tzw. Gall, Kronika polska I.6.

Opracowania:

R. Michałowski, Zjazd gnieźnieński. Religijne przesłanki powstania arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, Wrocław 2005, ss. 99–114 i 259–260.

R. Michałowski, „Ranga stolic biskupich we wczesnym średniowieczu i jej podstawy sakralne. Wybrane zagadnienia”, w: Sacrum. Obraz i funkcja w społeczeństwie średniowiecznym, red. A. Pieniądz–Skrzypczak, J. Pysiak, Warszawa 2005, ss. 191–202.

D.A. Sikorski, Kościół w Polsce za Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Rozważania nad granicami poznania historycznego, Poznań 2013, ss. 344–355.

4. Ustawodawstwo religijne pierwszych Piastów

Źródło:

Thietmar, Kronika VIII. 2–3.

Opracowania:

R. Michałowski, „Chrystianizacja monarchii piastowskiej w X–XI wieku”, w: Animarum cultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich w średniowieczu, red. H. Manikowska, W. Brojer, t. 1, Warszawa 2008, ss. 11–49.

R. Michałowski, „Rygoryzm religijny w Czechach i Polsce w początkowym okresie chrystianizacji”, w: Animos labor nutrit. Studia ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Buko w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. T. Nowakiewicz, M. Trzeciecki, D. Błaszczyk, Warszawa 2018, s. 65–72.

5. Translacja relikwii św. Wojciecha i Pięciu Braci Polskich w 1038 roku

Źródła:

Kosmas, Kronika Czechów II.3–5, tłum. M. Wojciechowska, liczne wydania.

Rudolf Glaber, Kroniki roku tysięcznego I.10, tłum. E. Buszewicz, Kraków 2020, ss. 335–336.

Opracowania:

P.J. Geary, Furta Sacra.Thefts of Relics in the Central Middle Ages, Princeton, NJ 1990, ss. 3–27.

G. Labuda, Św. Wojciech. Biskup-męczennik, patron Polski, Czech i Węgier, Wrocław 2004, ss. 264–268.

R. Michałowski, „Translacja Pięciu Braci Polskich do Gniezna. Przyczynek do dziejów kultu relikwii w Polsce wczesnośredniowiecznej”, w: Peregrinationes. Pielgrzymki w kulturze dawnej Europy, red. H. Manikowska, H. Zaremska, Warszawa 1995, ss. 173–184.

A. Dąbrowska, „Cluny a św. Wojciech. Relacja «Historiae libri quinque» Rudolfa Glabera o męczeństwie św. Wojciecha”, Kwartalnik Historyczny 110 (2003), ss. 5–13.

6. Drzwi gnieźnieńskie

Źródło:

Drzwi gnieźnieńskie.

Opracowania:

K. Skwierczyński, Recepcja idei gregoriańskich w Polsce do początku XIII wieku, Wrocław 2005 (rozdział „Drzwi gnieźnieńskie jako źródło do badań nad reformą gregoriańską w Polsce”, ss. 82–96).

K. Skwierczyński, „Książę czy arcybiskup fundatorem Drzwi Gnieźnieńskich? Próba nowej interpretacji pewnego motywu ikonograficznego”, w: Granica wschodnia cywilizacji zachodniej w średniowieczu, red. Z. Dalewski, Warszawa 2014, ss. 279–295 (https://rcin.org.pl/dlibra/doccontent?id=63918).

7. Cuda płockie

Źródła:

Z. Kozłowska-Budkowa, „Płockie zapiski o cudach z r. 1148”, Kwartalnik Historyczny 44 (1930), s. 342–348.

D. Brzeziński, B. Leszkiewicz, Zapiski liturgiczne w kodeksie Biblii Płockiej z XII wieku. Studium źródłoznawcze i edycja tekstu, Płock 2005.

Opracowania:

K. Skwierczyński, „Początki kultu NMP w Polsce w świetle płockich zapisek o cudach z 1148 r.”, w: Europa barbarica, Europa christiana. Studia mediaevalia Carolo Modzelewski dedicata, red. R. Michałowski et al., Warszawa 2008, ss. 213–240.

L. Misiarczyk, „Zapiski o cudach z 1148 roku w Biblii Płockiej”, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 104 (2015), ss. 189–200 (https://czasopisma.kul.pl/abmk/article/view/12504).

8a. Sprawa biskupa Stanisława: zabójstwo

Źródła:

Anonim tzw. Gall, Kronika polska I.27.

Mistrz Wincenty, Kronika polska II.20, tłum. B. Kürbis, liczne wydania.

Wincenty z Kielczy, Żywot większy św. Stanisława, tłum. J. Pleziowa, Analecta Cracoviensia 11 (1979), ss. 165–213 (https://czasopisma.upjp2.edu.pl/analectacracoviensia/issue/view/221).

Opracowanie:

K. Skwierczyński, Recepcja idei gregoriańskich w Polsce do początku XIII wieku, Wrocław 2005, ss. 206–210.

8b. Sprawa biskupa Stanisława: kanonizacja

Źródła:

Cuda św. Stanisława, tłum. J. Pleziowa, Analecta Cracoviensia 11 (1979), ss. 47–141.

Bulla kanonizacyjna św. Stanisława i bulla delegacyjna dla Jakuba z Veletri, tłum. R. Zawadzki, Analecta Cracoviensia 11 (1979), ss. 23–45.

(Wszystkie teksty: https://czasopisma.upjp2.edu.pl/analectacracoviensia/issue/view/221).

Opracowania:

A. Vauchez, Sainthood in the Later Middle Ages, tłum. J. Birrell, Cambridge 1997, ss. 22–57.

A. Witkowska, "Trzynastowieczne miracula św. Stanisława biskupa krakowskiego", w: taż, Sancti Miracula Peregrinationes. Wybór tekstów z lat 1974–2008, Lublin 2009, ss. 212–225.

K. Skwierczyński, Recepcja idei gregoriańskich w Polsce do początku XIII wieku, Wrocław 2005, ss. 238–246.

M.R. Pauk, „Kult św. Stanisława na tle innych kultów politycznych Europy Środkowej w średniowieczu”, w: Kult św. Stanisława na Śląsku (1253–2002), red. A. Pobóg-Lenartowicz, Opole 2004, ss. 31–48.

Lektura i analiza tekstów źródłowych, krytyczna lektura literatury przedmiotu, dyskusja w grupie moderowana przez prowadzącego.

Każdy z uczestników jest zobowiązany do dokładnego przeczytania tekstów źródłowych z uwzględnieniem pytań i wskazówek prowadzącego oraz zebrania informacji niezbędnych do krytyki źródła na podstawie zadanej literatury przedmiotu.

Dopuszczalne są trzy nieobecności. Zaliczenie drugiej i trzeciej nieobecności wymaga napisania krótkiego (1–2 strony) tekstu naukowego z tematyki poruszanej na opuszczonych zajęciach. Nieprzygotowanie do zajęć bądź brak aktywnego w nich udziału traktowane są tak samo jak nieobecność.

O ocenie końcowej decyduje monitorowany na bieżąco aktywny i kompetentny udział w analizie tekstów oraz dyskusji na zajęciach.

dr Jerzy Szafranowski