Wstęp do badań historycznych [2900-L-WBH] Semestr zimowy 2024/25
Ćwiczenia, grupa nr 4

Pierwsze zajęcia – omówienie sylabusa, odpowiedź na pytania i ewentualne wątpliwości uczestników zajęć przez prowadzącego;

1. O nauce historycznej wstępnie zagadnienia: czym jest historia, historiografia?

typologia faktów; fakt–zjawisko–proces; człowiek a środowisko przyrodnicze; typologia działów historiografii

lit. przedm.: M. Pawlak, J. Serczyk, „Podstawy badań historycznych”, Bydgoszcz 1999, Wstęp, s. 7–13;

B. Miśkiewicz, „Wstęp do badań historycznych” (W-wa – Poznań 1985): a. z cz. III („Nauka historyczna”), z roz. 1 („Przedmiot nauki hist.”), s. 89–94; 99–101; b. cz. VII („Periodyzacja dziejów społeczeństwa”), s. 253–257;

J. Szacki, „Tradycja”, Warszawa 2011 (wyd. 2), roz. „Do czego służy historia ?” (s. 227–234).

M. Wilkowski, „Wprowadzenie do historii cyfrowej”, Gdańsk 2013 -> roz. 2 „Współczesny internet z perspektywy historyka” (s. 7-9);

2. Źródło historyczne i jego krytyka

zagadnienia: pojęcie i definicje źródła historycznego, krytyka źródła historycznego, ustalanie faktów, typy źródeł, czynniki źródłotwórcze, źródła tradycyjne i nowe, źródła w internecie;

lit. przedm.: M. Pawlak, J. Serczyk, „Podstawy badań historycznych”, Bydgoszcz 1999, s. 22–35, 113–133, 140–143;

J. Szymański, „Nauki pomocnicze historii”, W-wa – dowolne wydanie z lat 1983–2006 (strony wg wyd. z 2006), s. 28–34, do 2.3.2);

W. Kula, „Problemy i metody historii gospodarczej”, Warszawa 1963) -> s. 166-171 (źródła ikonograficzne, materialne, literatura piękna);

A. Wyrobisz , „Nazwy ulic, placów i dzielnic w miastach polskich: nośniki informacji – źródła historyczne – zabytki kultury”, „Przegląd Historyczny”, t. 90, 1999, z. 4, s. 511–524;

3. Opracowania – część 1 (książki)

zagadnienia: typy opracowań naukowych i ich charakterystyka, podobieństwa i różnice, prezentacja wybranych przykładów; gatunki pograniczne; piśmiennictwo popularnonaukowe; jak czytać i oceniać tekst naukowy ?

lit. przedm.: M. Pawlak, J. Serczyk, „Podstawy badań historycznych”, Bydgoszcz 1999, roz. „Literatura naukowa, Literatura historyczna (typy opracowań historycznych )”, Bydgoszcz 1991, s. 17–22;

4. Opracowania – część 2 (ulubione pozycje naukowe)

zagadnienia: uczestnicy zajęć zaprezentują wybraną przez siebie pozycję naukową wykorzystując wiedzę z poprzednich zajęć;

5. Opracowania – część 3 (artykuły)

zagadnienia: pojęcie artykułu naukowego, typologia artykułu; cel pisania artykułu, prezentacja wybranych artykułów;

B. Miśkiewicz, „Wstęp do badań historycznych”, W-wa – Poznań 1985 –> Czasopisma naukowe (s. 184–188);

M. Wilkowski, „Wprowadzenie do historii cyfrowej”, Gdańsk 2013 -> roz. 12 „Nowoczesne czasopisma naukowe i open access” (s. 62-66);

6. Opracowania – część 4 (czasopisma)

zagadnienia: wybrane/ zadane: czasopisma zagraniczne, czasopisma polskie; omówienie – czas powstania, profil, zawartość (typy artykułów, recenzje, notki, przemiany); strony czasopism w Internecie;

uwaga: uczestnicy zajęć otrzymają po jedynym czasopiśmie obcym i po jednym polskim do opracowania i wygłoszenia 10. minutowego referatu;

7. Biblioteki i internetowe bazy danych

zagadnienia: zasoby cyfrowe BUW, zasoby Federacji Bibliotek Cyfrowych; strony internetowe Biblioteki Narodowej, Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy; katalog NUKAT i in.;

J. Szymański, „Nauki pomocnicze historii”, Warszawa 2006 i n. –> roz. „Biblioteka w rozwoju historycznym” (s. 419–422);

M. Pawlak, J. Serczyk, „Podstawy badań historycznych”, Bydgoszcz 1999 –> roz. „Biblioteki” (s. 36–43);

8. Archiwa

zagadnienia: sens i przydatność archiwów; strony internetowe; zasoby; zasoby archiwalne; udostępnione w internecie; zasada pertynencji i proweniencji; brakowanie; pomoce archiwalne; archiwa w Warszawie;

M. Pawlak, J. Seczyk, „Podstawy badań historycznych”, Bydgoszcz 1999 -> roz. „Archiwa” (s. 96-105);

M. Wilkowski, „Wprowadzenie do historii cyfrowej”, Gdańsk 2013 -> roz. 4 „Wykorzystywanie repozytoriów cyfrowych”, roz. 5 „Archiwa społeczne i oddolna digitalizacja”, roz. 6 „Wyszukiwanie pełnotekstowe w archiwum cyfrowym i ‘text mining’„ (s. 14-33);

„Archiwum Główne Akt Dawnych. Informator o zasobie”, red. T. Zielińska, Warszawa 1992 -> „Wstęp” (s. 11-22);

9. Kartografia

zagadnienia: historia kartografii, typologia i konstrukcja mapy i atlasu historycznego; zawartość atlasów i ich podział; zalety i ograniczenia; użyteczność dla badacza historii; kartografia prywatna;

tryb zajęć: dyskusja nad problematyką zawartą w zadanej literaturze przedmiotu; prezentacja atlasów;

lit. przedm.: J. Szymański, „Nauki pomocnicze historii”, W-wa – dowolne wydanie z lat 1983–2006 (strony wg wyd. z 2006), s. 223–231 (roz. „Podstawowe wiadomości o mapie”, „Konstrukcja mapy historycznej”);

10. Technika utrwalania wiedzy

zagadnienia: gromadzenie wiedzy; pliki w smartfonie, kserokopie czy notatki ? notatki własne – wypisy z opracowań i źródeł; notatki do egzaminów epokowych; notatki do pracy rocznej i pracy magisterskiej i pracy naukowej; wykorzystanie komputera i internetu;

lit. przedm.: M. Pawlak, J. Serczyk, „Podstawy badań historycznych”, Bydgoszcz 1991, s. 61–63 (o fiszce);

11. Pomoce naukowe – cz. 1 (encyklopedie)

zagadnienie: główne encyklopedie polskie i obce; zawartość, użyteczność dla badacza historii;

lit. przedm.: M. Pawlak, J. Serczyk, roz. „Encyklopedie i słowniki”, Bydgoszcz 1999, s. 90–95;

„Wielka Encyklopedia Powszechna PWN”, W-wa 1964, t. 3, hasło: „Encyklopedia” (s. 426–429);

uwaga: wstęp ogólny i dyskusja; następnie – każdy z uczestników wybierze encyklopedię wybraną z zaproponowanego zestawu i będzie obowiązany ja scharakteryzować w 10. minutowym referacie; ponadto uczestnikom zostanie podane siedem haseł, które będą musieli sprawdzić w wybranej/ zadanej encyklopedii (czy w ogóle są i, jeśli są, to co zawierają);

12. Pomoce naukowe – cz. 2 (słowniki, leksykony i bibliografie )

zagadnienia: główne słowniki (niejęzykowe), leksykony i bibliografie

uwaga: wstęp ogólny i dyskusja; każdy z uczestników wybierze encyklopedię wybraną z zaproponowanego zestawu i będzie obowiązany ja scharakteryzować w 10. minutowym referacie;

lit. przedm.: „Wielka Encyklopedia Powszechna PWN”, t. 10, hasło: „Słownik” (s. 604 ); t. 6, hasło: „Leksykon” ( s. 437), t. 1, hasło: „Bibliografia” (s. 768–769);

13. Etyka zawodu historyka

zagadnienia: "po co nam etyka ?"; obiektywizm – subiektywizm – tendencyjność – kłamstwo; spory naukowe – kultura dyskusji i polemiki; nauka a presja współczesności; pokusy i zagrożenia w trakcie badań naukowych; przestępstwa "naukowe"; przeciwdziałania; przypadki niejednoznaczne;

lit. przedm.: W. I. B. Beveridge, „Sztuka badań naukowych”, W–wa 1960 –> roz. „Etyka pracy naukowej (s. 191–195)”;

S. Kieniewicz, „O etyce zawodu historyka”, [w:] tenże, „Historyk a świadomość narodowa”, Warszawa 1982, s. 128–142;

14. Metody badań historycznych

zagadnienia:

A. metody badań historycznych w dziejach; zmienność i różnorodność; selekcja i kumulacja – co przetrwało, co zostało odrzucone; przykłady; wykorzystanie dotychczasowej wiedzy ćwiczeniowej (zajęcia o opracowaniach);

B. interdyscyplinarność – historia a inne nauki humanistyczne (archeologia, socjologia, etnografia i antropologia kulturowa, psychologia);

lit. przedm.: J. Serczyk, M. Pawlak, „Podstawy badań historycznych”, Bydgoszcz 1991, roz. „Metoda historyczna”, s. 9–13; P. Burke, „Historia i teoria społeczna”, W-wa 2000 –> roz. „Teoretycy i historycy” (s. 10–33), cz. 2 „Modele i metody” (s. 34–59);

B. Miśkiewicz, Wstęp do badań historycznych (W-wa – Poznań 1985) –> roz. „Historia a archeologia”, „Historia a socjologia”, „Historia a etnografia” ( s. 103–107).

1. O nauce historycznej wstępnie

2. Źródło historyczne i jego krytyka

3. Opracowania – część 1 (książki)

4. Opracowania – część 2 (wybrane pozycje naukowe)

5. Opracowania – część 3 (artykuły)

6. Opracowania – część 4 (czasopisma)

7. Biblioteki i internetowe bazy danych

8. Archiwa

9. Kartografia

10. Technika utrwalania wiedzy

11. Pomoce naukowe – cz. 1 (encyklopedie)

12. Pomoce naukowe – cz. 2 (słowniki, leksykony i bibliografie )

13. Etyka zawodu historyka

14. Metody badań historycznych

– dyskusja na w.w. tematy, przygotowane przez studentów na podstawie zadanej literatury;

– referaty nt. indywidualnie zadanych/ wybranych zagadnień i dyskusja na ich temat;

– przygotowanie bibliografii na jeden z zaproponowanych tematów (do września 2025 r.).

– dyskusja na w.w. tematy, przygotowane przez studentów na podstawie zadanej literatury;

– referaty nt. indywidualnie zadanych/ wybranych zagadnień i dyskusja na ich temat;

– przygotowanie bibliografii na jeden z zaproponowanych tematów (do września 2023 r

prof. Grzegorz Myśliwski