Archiwistyka. Dyplomatyka XX-XXI wieku [2900-L-SA-DYP] Semestr letni 2024/25
Ćwiczenia, grupa nr 1

• Balbus Tomasz, Badanie dokumentacji komunistycznego aparatu represji I (UBP, Informacji Wojskowej, Milicji Obywatelskiej). Wybrane aspekty źródłoznawcze, w: Wokół teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno – źródłoznawcze, red. Filip Musiał, Kraków 2006, s. 193 – 212,

• Bryk Adriana Ustrój i kancelaria przedsiębiorstwa państwowego okręgu łódzkiego na przykładzie Zjednoczenia Przemysłu Dziewiarskiego i Pończoszniczego w Łodzi, w: Wokół metodyki archiwalnej. Księga dedykowana prof. Wiesławie Kwiatkowskiej w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin, Toruń 2018, s. 73 – 93,

• Bunkowska Paulina, Jabłońska Marlena, Robótka Halina, Współczesna dokumentacja typowa, Toruń 2014,

• Chmielewski Zdzisław Kancelaria miejska na Ziemiach Zachodnich i Północnych w latach 1945 – 1950, cz. I - II, Szczecin 1982,

• Dąbrowski Adam G., Kancelaria Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie w latach 1918 – 1939, Warszawa 2015,

• Degen Robert Kancelaria wojewódzkich urzędów administracji ogólnej na Ziemiach Odzyskanych w latach 1945 – 1950, Warszawa 2005,

• Dereszyńska – Romaniuk Melania Kancelaria Urzędu Wojewódzkie Pomorskiego w Toruniu w latach 1919 – 1939, Warszawa 1998,

• Drzewiecka Dorota, Kancelaria prokuratur sądów apelacyjnych w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym, Kraków 2014

• Dziwoki Julia Kancelaria kurii diecezjalnych Kościoła Rzymskokatolickiego w II Rzeczypospolitej, Częstochowa 2013,

• Filipczak Teresa „Kancelaria Sejmu i Rady Państwa oraz archiwum w latach [1944] 1952 – 1989”, Warszawa 2015,

• Horst Władysław Kancelarie i archiwa Centralnego Komitetu Wykonawczego Polskiej Partii Socjalistycznej, Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej i Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (1944 – 1990), Warszawa 2006,

• Kancelaria i archiwum zakładowe: podręcznik, red. Eugeniusz Borodij, Warszawa 2009,

• Kancelaria i archiwum zakładowe: podręcznik, red. Z. Pustuła, Warszawa 2000,

• Konstankiewicz Marek, Kancelaria starostw województwa lubelskiego w latach 1919 – 1939, Lublin 2011

• Lewicki Władysław, Zaklika Zenon, Kancelarja szkolna, czyli instrukcja do prowadzenia kancelarji szkolnej, Lwów 1930,

• Moraczewska Henryka Kancelaria i archiwa uniwersyteckie w Polsce Ludowej, Toruń 1982,

• Nawrocki Stanisław, Rozwój form kancelaryjnych na ziemiach polskich od średniowiecza do końca XX wieku, Poznań 1998,

• Pilat Joanna, Zarys struktury ewidencji operacyjnej służby bezpieczeństwa w zasobie Oddziału IPN w Lublinie, „Przegląd Archiwalny IPN”, t. 6, 2013,

• Prawo wewnątrzszkolne: kancelaria szkoły, opr. J. Gruszka, Paweł Makaruk, Jan Kropiwnicki, Jelenia Góra 1999,

• Regliński Andrzej, Zarządzanie dokumentacją w urzędzie: instrukcja kancelaryjna, rzeczowy wykaz akt i instrukcja kancelaryjna w praktyce, Wrocław 2013,

• Robótka Halina Współczesna biurowość: zagadnienia ogólne, Toruń 2010,

• Robótka Halina, Kancelaria urzędów administracji państwowej II Rzeczypospolitej (procesy aktotwórcze), Toruń 1993,

• Roman Wanda K. Podstawy zarządzania dokumentacją, Toruń 2012,

• Słowiński Konrad, Kancelaria miasta Radomia w latach 1915 – 1939, Lublin 2016,

• Środa Rafał, Dzienniki archiwalne UB i SB tzw. starego typu w zasobie archiwalnym Oddziału IPN w Krakowie, „Przegląd Archiwalny IPN”, t. 6, 2013,

• Tylski Krzysztof, Zasady funkcjonowania ewidencji operacyjnej Służby Bezpieczeństwa, „Przegląd Archiwalny IPN”, t. 6, 2013,

• Wentz Wiesław, Kancelaria parafialna jako przestrzeń kościelnego posługiwania: propozycje pism i formularzy, Wrocław 2008,

• Wokół teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno – źródłoznawcze, red. Filip Musiał, Kraków 2006,

• Wójcicki Michał Maria System polityczno – administracyjny w Drugiej Rzeczypospolitej: studium historyczno prawne, Katowice 2008,

• Współczesna dokumentacja urzędowa, red. H. Robótka, Toruń 2011,

• Zarządzanie dokumentacją aktową w naczelnych organach bezpieczeństwa publicznego w latach 1944-1990, w: W kręgu "teczek". Z badań nad zasobem i funkcjami archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, red. J. Bednarek, P. Perzyna, Toruń 2007, s. 115-128,

• Zarządzanie dokumentacją: badania i dydaktyka, red. R. Degen, M. Jabłońska, Toruń 2016.

1. Wprowadzenie do zajęć

- omówienie tematyki i zasad prowadzenia zajęć

- charakterystyka podstawowych rodzajów dokumentacji w: XX w. i zmian zachodzących w poszczególnych okresach

2. Powstanie i organizacja systemu administracyjnego i kancelaryjnego II Rzeczypospolitej

- organizacja państwa i administracji II RP

- problemy związane z ujednoliceniem państwa i administracji

Literatura:

Stanisław Nawrocki Rozwój form kancelaryjnych na ziemiach polskich od średniowiecza do końca XX wieku, Poznań 1998, s. 162 – 187,

Wójcicki Michał Maria System polityczno – administracyjny w Drugiej Rzeczypospolitej: studium historyczno prawne, Katowice 2008, s. 77 – 95;

3. System kancelaryjny II RP w administracji centralnej i terenowej

- analiza organizacji systemów kancelaryjnych w II RP

Literatura:

„Uchwała Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 1931 o przepisach kancelaryjnych w administracji publicznej”, Monitor Polski, 1931 nr 196, poz. 213; Robótka Halina, Kancelaria urzędów administracji państwowej II Rzeczypospolitej (procesy aktotwórcze), Toruń 1993, s. 19 – 58;

Referaty:

Dereszyńska – Romaniuk Melania Kancelaria Urzędu Wojewódzkiego Pomorskiego w Toruniu w latach 1919 – 1939, Warszawa 1998, s. 18 – 44, 93 – 150.

4. Dokumentacja i kancelarie okresu wojny

- organizacja rządu RP na emigracji,

- władze RP w kraju i specyfika dokumentacji konspiracyjnej

Literatura:

S. Nawrocki, Rozwój form kancelaryjnych na ziemiach polskich od średniowiecza do końca XX wieku, Poznań 1998, s.188 – 196.

Referaty:

Magdalena Hułas, Goście czy intruzi? Rząd polski na uchodźstwie, wrzesień 1939 – lipiec 1943, Warszawa 1996, s. 210 – 234, Marek Ney – Krwawicz, Komenda Głowna Armii Krajowej 1939 – 1945, Warszawa 1990, s. 41 – 54, 148 – 156,

5. System polityczny i administracja Polski Ludowej

- Organizacja i funkcjonowanie władz Polski Ludowej

- instytucje Polski Ludowej

Literatura:

Nawrocki, Rozwój form kancelaryjnych na ziemiach polskich od średniowiecza do końca XX wieku, Poznań 1998, s.198 – 215,

6. System kancelaryjny w Polsce Ludowej

- kancelaria PZPR

- przykłady kancelarii administracji państwowej

- podstawowe rodzaje dokumentacji

Literatura:

Horst Władysław Kancelarie i archiwa Centralnego Komitetu Wykonawczego Polskiej Partii Socjalistycznej, Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej i Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (1944 – 1990), Warszawa 2006, s. 129 – 191,

Referaty:

Filipczak Teresa Kancelaria Sejmu i Rady Państwa oraz archiwum w latach [1944] 1952 – 1989, Warszawa 2015, s. 17 – 43, 57 – 103, 108 – 149;

Degen Robert Kancelaria wojewódzkich urzędów administracji ogólnej na Ziemiach Odzyskanych w latach 1945 – 1950, Warszawa 2005, s. 100 – 131, 132 – 171;

7. Dokumentacja wojskowa

- instytucje i kancelarie wojskowe

- rodzaje dokumentów wojskowych

Literatura:

Marian Porwit, Władysław Krogulski, Korespondencja wojskowa i służba kancelaryjna, Warszawa 1921, Bitwa warszawska 13-28 VIII 1920 : dokumenty operacyjne. Cz. 1, (13-17 VIII), oprac. Marek Tarczyński et al., Warszawa 1995, Bitwa warszawska 13-28 VIII 1920: dokumenty operacyjne. Cz. 2, (17-28 VIII), oprac. Marek Tarczyński et al., Warszawa 1996, Dokumenty Obrony Lwowa 1939, oprac. Artur Leinwand, Warszawa 1997, Armia Krajowa w dokumentach 1939 - 1945, t. 1 – 6, Wrocław 1990,

Oddziały i akcje Kedywu Okręgu Warszawskiego poza Warszawą: dokumenty z lat 1943 - 1944, wyb. i opr. Hanna Rybicka, Warszawa 2011.

8. Dokumentacja aparatu bezpieczeństwa – wprowadzenie

- Urząd Bezpieczeństwa/Służba Bezpieczeństwa w PRL: organizacja i rozwój w latach 1944 – 1989,

- wojskowe instytucje aparatu bezpieczeństwa: Informacja Wojskowa i Wojskowa Służba Wewnętrzna

Literatura:

Henryk Dominiczak, Organy Bezpieczeństwa PRL 1944 – 1989, Warszawa 1997, s. 15 – 34; 125 – 140; 239 – 259;

Referaty:

Zbigniew Palski, Informacja Wojska Polskiego 1943 – 1957, Warszawa 2016, s. 10-41,

Anna Marcinkiewicz – Kaczmarczyk, Wojskowa Służba Wewnętrzna. Organizacja i zakres zadań, w: Archiwalia komunistycznego aparatu represji – zagadnienia źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2012, s. 119 – 275.

9. Dokumentacja aparatu bezpieczeństwa – rodzaje i obieg dokumentacji

- specyfika dokumentacji aparatu bezpieczeństwa,

- rodzaje dokumentacji

- ewidencja operacyjna

Literatura:

Tomasz Balbus, Badanie dokumentacji komunistycznego aparatu represji I (UBP, Informacji Wojskowej, Milicji Obywatelskiej). Wybrane aspekty źródłoznawcze, w: Wokół teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno – źródłoznawcze, red. Filip Musiał, Kraków 2006, s. 193 – 212, Materiały dostarczone przez prowadzącego.

10. Dokumentacja sądowa

- Organizacja sądownictwa i prokuratury w II Rzeczpospolitej i Polsce Ludowej

- dokumentacja sądowa

Literatura:

Dorota Drzewiecka, Dokumentacja sądowa, w: Współczesna dokumentacja urzędowa, red. H. Robótka, Toruń 2011, s. 35 – 78.

Referaty:

Głąb Stanisław, Organizacja sądów powszechnych opracowana systematycznie z uwzględnieniem rozwoju historycznego, sądownictwa szczególnego oraz ustroju adwokatury, prokuratorii generalnej i notariatu, Kraków 1938,

11. Dokumentacja notarialna i hipoteczna

- notariat i hipoteka w II RP i Polsce Ludowej

- notariat współcześnie

- podstawowe akty dokumenty notarialne

Literatura:

Akty prawne - Izba Notarialna w Warszawie (notariusze.waw.pl)

Referaty:

Notariat w II RP: Dorota Malec Dzieje notariatu polskiego, Kraków 2007, s. 129 – 195,

Notariat w Polsce Ludowej: Dorota Malec Dzieje notariatu polskiego, Kraków 2007, s. 209 – 250,

12. Instytucje oświatowe

- organizacja szkolnictwa i administracji oświatowej w II RP i Polsce Ludowej

- kancelaria i dokumentacja szkolna

Literatura:

Prawo wewnątrzszkolne: kancelaria szkoły”, opr. Jerzy Gruszka, Paweł Makaruk, Jan Kropiwnicki, Jelenia Góra 1994, s. 106 – 141; Moraczewska Henryka Kancelaria i archiwa uniwersyteckie w Polsce Ludowej, Toruń 1982, s. 46 – 102;

13. Podsumowanie zajęć

- problematyka oceny wartości dokumentacji

- prawna i historyczna wartość dokumentacji

Lektura:

„Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach”, (art. 1- 16b) Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach

„Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu”, (Zał. do obwieszczenia Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 sierpnia 2019 (poz. 1882).

Dyskusja, referaty wygłaszane przez studentów na podstawie zadanych lektur, wyszukiwanie i przygotowywanie przykładów dokumentacji.

Podstawą zaliczenia zajęć jest ocena aktywności studenta i obecności na zajęciach oraz wykonanie opisu wybranego dokumentu w formacie E-PL.. Możliwa jest jedna nieobecność nieusprawiedliwiona. Następne (do 3) należy zaliczyć u prowadzącego na dyżurze.

Prof. UW dr hab. Tadeusz P. Rutkowski