Historia średniowieczna powszechna [2900-L-HSRPW] Semestr zimowy 2023/24
Ćwiczenia, grupa nr 6

Słowniki łacińskie:

A. Jougan, Słownik kościelny łacińsko-polski (dowolne wydanie);

J. Sondel, Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 2006;

Du Cange et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis (http://ducange.enc.sorbonne.fr/);

Whitaker's Words Online (https://latin-words.com/).

Podstawowe podręczniki:

R. Michałowski, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2009;

Wczesne średniowiecze od 400 do 1000 r., red. R. McKitterick, tłum. Z. Dalewski, Warszawa 2003;

I. Wood, Królestwa Merowingów, tłum. M. Wilk, Warszawa 2012.

R. McKitterick, Królestwa Karolingów, tłum. B. Hlebowicz, M. Wilk, Warszawa 2011.

Zakres tematów Religijność średniowieczna i jej przemiany – wybrane zagadnienia

1. Zajęcia organizacyjne

Inskrypcje (wspólna lektura na zajęciach):

Macedoniusa z Grado, Proclinusa i Ursusa z Rzymu, Buraidusa z Serdyki, Aufidiusa z Trewiru, Lycontiusa z Trewiru, Valerianusa z Vif, Agapiusa z Chavanoz, Ludubertusa z Trewiru, Urbicusa z Nacon.

2. Narodziny kultu świętych i relikwii

Źródła:

Sulpicjusz Sewer, List drugi do diakona Aureliusza; List trzeci [do Bassuli], w: tenże, Pisma o św. Marcinie z Tours, tłum. P.J. Nowak, Tyniec 1995.

Paulin z Noli, List 32 (Letters of St. Paulinus of Nola, tłum. P.G. Walsh, New York 1966, pp. 134–143).

Opracowanie:

E. Wipszycka, Kościół w świecie późnego antyku, Warszawa 2017, ss. 304–322.

3. Asceza jako droga do świętości

Źródła:

Konstancjusz z Lyonu, Żywot Germana z Auxerre 1–10, w: Żywoty galijskie, tłum. R. Toczko, Kraków 2015, ss. 94–106.

Julian Pomeriusz, O życiu kontemplacyjnym I.12–13, I.17–20, II.9–13, II.21, II.24, III.3–4, III, 28, tłum. A. Żurek, Kraków 2017, ss. 121–126, 129–134, 169–178, 193–196, 200–202, 211–215, 265–268.

Opracowanie:

W.E. Klingshirn, Caesarius of Arles. The Making of a Christian Community in Late Antique Gaul, Cambridge 1994, ss. 75–82.

4. Pustelnik, słupnik i Grzegorz z Tours

Źródła:

Grzegorz z Tours, Historie VI.8 oraz VIII.15, tłum. K. Liman, T. Richter, Kraków 2012, ss. 293–294, 378–382.

Grzegorz z Tours, Chwała męczenników 99 (Gregory of Tours, Glory of the Martyrs, tłum. R. Van Dam, Liverpool 1988, s. 75).

Opracowanie:

Y. Hen, “The Church in the Sixth-Century Gaul”, in: A Companion to Gregory of Tours, ed. A.C. Murray (Brill’s Companions to the Christian Tradition 63), Leiden 2016, pp. 232–255

5. Klasztor w Agaune

Źródła:

Grzegorz z Tours, Chwała męczenników 74–75 (Gregory of Tours, Glory of the Martyrs, tłum. R. Van Dam, Liverpool 1988, ss. 69–71).

Grzegorz z Tours, Historie III.5–6, tłum. K. Liman, T. Richter, Kraków 2012, ss. 155–156.

Żywot opatów agauneńskich (udostępniony przez prowadzącego)

Opracowanie:

B.H. Rosenwein, "Perennial Prayer at Agaune", w: Monks and Nuns, Saints and Outcasts: Religion in Medieval Society, red. Sh. Farmer and B.H. Rosenwein, Ithaca, NY 2000, ss. 37–56.

6. Przywileje monastyczne

Źródła:

Formularz Marculfa I.1 i I.2 (The Formularies of Angers and Marculf, tłum. A. Rio, Liverpool 2008, ss. 128–134).

Przywilej Burgundofarona z Meaux dla klasztoru w Rebais (Charta qua Burgundofaro, Meldensis episcopus, privilegia concedit Resbacensi monasterio, w: Diplomata chartae, epistolae, leges aliaque instrumenta ad res Gallo-Francicas spectantia, red. J.-M. Pardessus, t. 2, Paris 1849, no. 275, ss. 39–41).

Opracowanie:

A. Diem, „Who is Allowed to Pray for the King? Saint-Maurice d’Agaune and the Creation of a Burgundian Identity”, w: Post-Roman Transitions. Christian and Barbarian Identities in the Early Medieval West, red. G. Heydemann, W. Pohl, Turnhout 2013, ss. 47–88.

7. Rola mszy i relikwii w zbawieniu

Źródła:

Grzegorz z Tours, Historie X.29, ss. 497–500.

Testament Arediusa z Limoges, wyd. M. Aubrun, w: M. Aubrun, L’ancien diocèse de Limoges des origines au milieu du XIe siècle, Clermont-Ferrand 1981, ss. 413–417

(http://csla.history.ox.ac.uk/record.php?recid=E06895).

Grzegorz z Tours, Chwała wyznawców 64 (Gregory of Tours, Glory of the Confessors, tłum. R. Van Dam, Liverpool 1988, s. 48).

Kanon 3 Drugiego Synodu w Vaison (529 r.)

Grzegorz Wielki, List VI.50 do biskupa Palladiusa z Saintes (lipiec 596), tłum. J. Czuj, w: Grzegorz Wielki, Listy.

Grzegorz Wielki, Dialogi IV.57, tłum. E. Czerny, A. Świderkówna, Kraków 2007, ss. 367–372.

Opracowania:

The Reliquary Casket of Teuderic, w: Fifty Early Medieval Things, red. D. Deliyannis, H. Dey i P. Squatriti, Indiana 2019, ss. 96–99.

R.F. Taft, „The Frequency of the Eucharist Throughout History”, w: tenże, Beyond East and West: Problems in Liturgical Understanding, Rome 1997, ss. 87–110.

8. Norma i jej wywrócenie. Gerald z Aurillac i nowy ideał świętości dla świeckich

Źródło:

Odo z Cluny, Żywot św. Geralda z Aurillac I.1–24, 32, 39–42, II.1–9, III.3–6 oraz obie przedmowy, tłum. E. Buszewicz, Kraków 2020, ss. 213–250, 257–259, 266–285, 317–322.

Opracowania:

R. McKitterick, Królestwa Karolingów, tłum. B. Hlebowicz, M. Wilk, Warszawa 2011, ss. 298–325.

B. Rosenwein, Rhinoceros Bound: Cluny in the Tenth Century, Philadelphia 1982 (fragmenty).

9. Herezja i ortodoksja dwunastego i trzynastego wieku

Źródła:

Joachim z Fiore, Wykład apokalipsy 5–6, tłum. D. Nowakowski, Kronos 29 (2014), ss. 56–60.

Joachim z Fiore, List do wszystkich wiernych, tłum. M. Beściak, D. Budzanowska, Kronos 29 (2014), ss. 81–85.

Franciszek z Asyżu, Testament, w: Pisma św. Franciszka z Asyżu, Kraków 2015, ss. 99–106.

Opracowania:

T. Manteuffel, Narodziny Herezji, Warszawa 1963, ss. 72–108.

M. Riedl, Mesjasz zbiorowy. Konstytucja społeczeństwa przyszłości według Joachima z Fiore, tłum. I. Michalska, Kronos 29 (2014), ss. 105–121.

N. Cohn, W pogoni za milenium. Milenarystyczni buntownicy i mistyczni anarchiści średniowiecza, tłum. M. Chojnacki, Kraków 2007, ss. 66–70, 90–100, 259–266.

A. Vauchez, Francis of Assisi. The Life and Afterlife of a Medieval Saint, tłum. M.F. Cusato, New Haven-London 2012, ss. 283–296.

Lektura i analiza tekstów źródłowych, krytyczna lektura literatury przedmiotu, dyskusja w grupie moderowana przez prowadzącego.

Każdy z uczestników jest zobowiązany do dokładnego przeczytania tekstów źródłowych z uwzględnieniem pytań i wskazówek prowadzącego oraz zebrania informacji niezbędnych do krytyki źródła na podstawie zadanej literatury przedmiotu.

Dopuszczalne są trzy nieobecności. Zaliczenie drugiej i trzeciej nieobecności wymaga napisania krótkiego eseju. Nieprzygotowanie do zajęć bądź brak aktywnego w nich udziału traktowane są tak samo jak nieobecność.

O ocenie końcowej decyduje monitorowany na bieżąco aktywny i kompetentny udział w analizie tekstów oraz dyskusji na zajęciach.

dr Jerzy Szafranowski