Historia średniowieczna Polski [2900-L-HSRPL] Semestr zimowy 2023/24
Ćwiczenia, grupa nr 1

Tytuł/ temat zajęć: "Chłopi, mieszczanie, rycerze, Żydzi. Społeczeństwo ziem polskich w XIII–XV w."

• Opola. Lokalne wspólnoty chłopskie – struktura, funkcje i znaczenie, przemiany

źródło: a. Najstarszy Zwód Prawa Polskiego, wyd. J. Matuszewski, Warszawa 1959 –> § 8 (cały), 9 (cały), 10.2, 11.4, 12.3, 4.2, 4.3. (w tej kolej-ności);

lit. przedm.: J. Matuszewski, Wstęp, [do:] Najstarszy Zwód Prawa Pol-skiego, Warszawa 1959, s. 7–12, 54–72, 96–100;

H. Łowmiański, Związki sąsiedzkie, [w:] tenże, Początki Polski, t. 4, Warszawa 1970, s. 46–73;

K. Modzelewski, Organizacja opolna w Polsce piastow-skiej, „Przegląd Historyczny”, t. 77, 1986, z. 2, s. 177–225;

uwaga: zamiast artykułu K. Modzelewskiego można ewentualnie prze-czytać rozdział z jego książki Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej, Wro-cław 1987 –> roz. V: U podstaw systemu. Władza książęca a związki sąsiedz-kie (s. 160–192);

• Transformacja społeczna w dobie kolonizacji na wsi śląskiej (2. poł. XIII w. – 1310 r.)

źródło: Księga Henrykowska, ks. II, roz. 4 (historia wsi Wiesenthal na Śląsku);

lit. przedm.: J. i J. Matuszewscy, R. Grodecki, Wstęp do wydania drugiego i pierwszego, [do:] Księga Henrykowska, Wrocław 1991, s. IX–XLVI;

A. Rutkowska-Płachcińska, Urządzenia młyńskie, prze-twórstwo i wyrób artykułów spożywczych, [w:] Historia kultury materialnej w zarysie, W-wa 1978, t. 2, s. 180–203;

Historia chłopów śląskich, W-wa 1979, s. 68–70, 72–79;

B. Zientara, Działalność lokacyjna jako droga awansu społecznego w Europie Środkowej XII–XIV, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, t. 36, 1981, z. 1, s. 43–57;

• Lokacja Kołobrzegu i jego kontakty zagraniczne w XIII w. (1255 r.)

źródło: przywilej lokacyjny Kołobrzegu z 1255 r. ;

lit.przedm.: L. Leciejewicz, M. Rębkowski, Uwagi końcowe. Początki Kołobrzegu w świetle rozpoznania archeologicznego, [w:] Kołobrzeg. Wczesne miasto nad Bałtykiem, red. L. Leciejewicz, M. Rębkowski, Warszawa 2007, s. 299–311, 314–317;

J. Spors, Początki miasta lokacyjnego w Kołobrzegu, [w:] Czas, praca, przestrzeń w dawnych miastach. Studia ofiarowane Henrykowi Samsonowiczowi w 60. rocznicę urodzin, red. A. Wyrobisz, M. Tymowski, Warszawa 1991, s. 115–128;

R. Marciniak, Miasto biskupie (1255–1534), [w:] Dzieje Ko-łobrzegu (X–XX wiek), red. H. Lesiński, Poznań – Słupsk 1965, s. 26–33, 43–45;

• Wspólnota kupców – gildia wrocławska i jej statut (1339 r.)

źródło: statut wrocławskiej gildii kupieckiej (1339 r.)

lit. przedm.: R. Heck, Wrocław w latach 1241–1526, [w:] Wrocław. Je-go dzieje i kultura, Warszawa 1978, tylko s. 56–64;

C. Buśko, M. Goliński, M. Kaczmarek, L. Ziątkowski, Hi-storia Wrocławia, t. 1, Wrocław 2001 –> roz. Udział w handlu międzynarodo-wym ( s. 150–151)

O. G. Oexle, Średniowieczne gildie: ich tożsamość oraz wkład w formowanie się struktur społecznych, [w:] tenże, Społeczeństwo śre-dniowiecza. Mentalność – grupy społeczne – formy życia, Toruń 2000, s. 75–97;

• Żydzi w prawie i społeczeństwie trzynastowiecznej Wielkopolski (1264 r.)

źródło: przywilej Bolesława Pobożnego dla Żydów w Kaliszu – frag-menty (1264 r.) (Wyrozumski, s. 279)

lit. przedm.: G. Simmel, Obcy, [w:] Most i drzwi. Wybór esejów, War-szawa 2006, s. 204–212 [lub: ten sam tekst [w:] idem, Socjologia, W-wa 1975, 2005];

F. Battenberg, Żydzi w Europie…, Wrocław 2008 –> roz. Zurbanizowana społeczność żydowska w Świętym Cesarstwie Rzymskim do połowy XIV w. (s. 96–115);

H. Zaremska, Statut Bolesława Pobożnego dla Żydów. Uwagi w sprawie genezy, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, t. 54, 2004, s. 107–133 [lub: taż, Żydzi w Polsce średniowiecznej. Gmina kra-kowska, Warszawa 2011 –> Wiek XIII – migracje i statut Bolesława Pobożne-go dla Żydów z 1264 r., s. 108–142]

• Pozycja możnowładcy w Polsce dzielnicowej. Przywilej Bolesława Wstydliwego dla Klemensa z Ruszczy (1252 r.);

źródło: Kodes dyplomatyczny Małopolski, t. 2, nr 436, s. 85–86;

lit. przedm.: Klemens z Ruszczy, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 12, z. 5, Wrocław 1966–1967, s. 589–590;

T. Jurek, Geneza szlachty polskiej, Geneza szlachty pol-skiej, [w:] Šlechta, moc a reprezentace ve střdověku, „Colloquia mediaevalia Pragensia”, t. 9, red. M. Nodl, M. Wyhoda, Praha 2007, tylko s. 81–95;

• Prawo rycerskie i stan szlachecki w świetle statutów Kazimierza Wielkiego (1356/7 – 1370)

źródło: § 45 statutu wielkopolskiego; § 59 statutu małopolskiego; frag-ment aktu unii horodelskiej (1413 r.);

lit. przedm.: T. Jurek, Geneza szlachty polskiej, [w:] Šlechta, moc a re-prezentace ve střdověku, „Colloquia mediaevalia Pragensia”, 9, red. M. Nodl, M. Whoda, Praha 2007, tylko s. 108–119;

L. Korczak, Kazimierz Wielki – inicjator Statutów wi-ślickich, „Studia z Dziejów Prawa Polskiego”, t. 3 , 1999, s. 48–51.

W. Uruszczak, Statuty Kazimierza Wielkiego jako źródło prawa polskiego, „Studia z Dziejów Prawa Polskiego”, t. 3, 1999, s. 104–114.

• Karczma jako miejsce integracji społeczeństwa ludzi nierównych (XV w.)

źródło: pkt. 14 statutu księcia mazowieckiego Bolesława IV z 1453 r.

lit. przedm.: J. Grabowski, Poczet książąt i księżnych mazowieckich, Warszawa 2019 (o Bolesławie IV);

H. Zaremska, Miejsce spotkań kultury masowej. Karczmy i łaźnie, [w:] Kultura Polski średniowiecznej XIV–XV w., red. B. Geremek, Warszawa 1998, s. 239–249;

L. Zygner, Duchowni i karczmy w średniowiecznej Pol-sce, [w:] Dobrou chut, velkometsko, red. O. Fejtová i in., Praha 2007, s. 69–98;

Tytuł/ temat zajęć: "Chłopi, mieszczanie, rycerze, Żydzi. Społeczeństwo ziem polskich w XIII–XV w."

• Opola. Lokalne wspólnoty chłopskie – struktura, funkcje i znacze-nie, przemiany

• Transformacja społeczna w dobie kolonizacji na wsi śląskiej (2. poł. XIII w. – 1310 r.)

• Lokacja Kołobrzegu i jego kontakty zagraniczne w XIII w. (1255 r.)

• Wspólnota kupców – gildia wrocławska i jej statut (1339 r.)

• Żydzi w prawie i społeczeństwie trzynastowiecznej Wielkopolski (1264 r.)

• Pozycja możnowładcy w Polsce dzielnicowej. Przywilej Bolesława Wstydliwego dla Klemensa z Ruszczy (1252 r.)

• Prawo rycerskie i stan szlachecki w świetle statutów Kazimierza Wielkiego (1356/7 – 1370)

• Karczma jako miejsce integracji społeczeństwa ludzi nierównych (XV w.)

– lektura i tłumaczenie źródeł (w przypadku źródeł łacińskich)

– analiza źródeł pisanych;

– praca z mapą;

– dyskusja nad wybranymi zagadnieniami historycznymi wynikającymi z lektury/ oglądu źródeł;

– dyskusja nad wybranymi aspektami metodycznymi i metodologicznymi badań nad w.w. źródłami;

– dyskusja nad znaczeniem analizowanych faktów w kontekście długofalowych przemian społeczno-gospodarczych, polityczno-prawnych i kulturowych;

Ocenie podlegają:

– frekwencja: dwie pierwsze nieobecności należy odrobić na dyżurze prowadzącego zajęcia; trzecia nieobecność skutkuje obowiązkiem zaliczenia wszystkich tematów z całego semestru; czwarta nieobecność skutkuje skreśleniem z listy uczestników zajęć;

– przygotowanie i jakość tłumaczenia tekstu źródłowego;

– przygotowanie i przemyślenie zadanej literatury przedmiotu;

– aktywność w dyskusji;

– kultura dyskutowania;

– sposób i jakość formułowania myśli, czyli: spostrzegawczość źródłowa, logika wywodu, precyzja sformułowań, oryginalność hipotez i tez oraz solidność argumentacji na ich rzecz, wszechstronność oglądu faktów jednostkowych oraz ujmowanie ich na tle długofalowych procesów.

prof. Grzegorz Myśliwski