Logika I [3800-L1-DON-ZK] Rok akademicki 2023/24
Ćwiczenia, grupa nr 2

Uczestnicy będą otrzymywali materiały ćwiczeniowe przygotowane samodzielnie lub w oparciu o zadania z książek:

T. Hołówka, Kultura logiczna w przykładach

B. Stanosz, Ćwiczenia z logiki

K. Wieczorek, Wprowadzenie do logiki dla studentów wszystkich kierunków

Celem zajęć jest przedstawienie głównych zagadnień logiki współczesnej, jej metod oraz zastosowań ze szczególnym uwzględnieniem zastosowań logiki formalnej do analizy wybranych problemów filozoficznych; uwrażliwić ma słuchaczy na różne funkcje, jakie pełnią wypowiedzi językowe, przedstawić wybrane semiotyczne defekty wyrażeń, wskazać podstawowe kryteria oceny wnioskowań, definicji i klasyfikacji. Omówione zostaną m.in. pojęcia zdania w sensie logiki, prawdy analitycznej i logicznej, wynikania i sprzeczności. Przedstawione zostaną elementy klasycznego rachunku zdań i predykatów, konieczne do zrozumienia logicznej analizy pojęcia wynikania logicznego i wnioskowania niezawodnego. Omówione będą podstawowe techniki dowodowe dla KRZ i KRP. Przedstawione zostaną pospolite błędy we wnioskowaniach subiektywnie pewnych oraz wybrane typy argumentów pozamerytorycznych. Przedstawione będą podstawowe wiadomości z teorii relacji, zdaniowych logik modalnych oraz definicji.

Kolejność omawianych i dyskutowanych podczas ćwiczeń zagadnień będzie odpowiadać porządkowi tematów prezentowanych podczas wykładu, czyli:

1. Źródła przekonań (doświadczenie, autorytet epistemiczny, rozumowanie, intuicja) i czynności poznawcze z nimi związane. Problemy teorii prawdy. Przekonania racjonalne i nieracjonalne. Język i jego funkcje. Zdania w sensie logiki. Wypowiedzi performatywne. Elementy teorii argumentacji. Wypowiedzi argumentacyjne. Standaryzacja argumentu. Diagram argumentu. Dyskusja racjonalna i jej zasady. Rodzaje rozumowań. Wnioskowania subiektywnie pewne i niepewne.Pojęcie wynikania oraz inne związki analityczne i logiczne między zdaniami.

2. Klasyczny rachunek zdań. Spójniki prawdziwościowe. Alfabet KRZ, definicje formuły KRZ. Odtwarzanie schematów wypowiedzi w rachunku zdań. Funkcja interpretacji zmiennych zdaniowych i formuł. Tautologie rachunku zdań. Wynikanie logiczne na gruncie KRZ. Dedukcja naturalna. Zastosowanie dedukcji naturalnej do analizy i rekonstrukcji wybranych argumentów filozoficznych (paradoks Fitach, tzw. argument z niewiedzy). Podstawowe własności metalogiczne KRZ

3. Wnioskowanie dedukcyjne. Wyodrębnianie przesłanek i wniosków, analiza wnioskowań entymematycznych, ocena poprawności formalnej, materialnej i racjonalności wnioskowań. Błąd materialny i formalny we wnioskowaniach subiektywnie pewnych. Prezentacja najczęstszych błędów we wnioskowanych subiektywnie pewnych (błąd składania, rozdzielenia, stwierdzenia następnika, zaprzeczenia poprzednika, ekwiwokacji, kwestionowanej przesłanki). Przegląd najczęściej stosowanych typów argumentów pozamerytorycznych. Argument ad hominem, ad personam, ad populum, ad verecundiam, ad baculum i inne. Błędy logiczne w wypowiedziach – defekty syntaktyczne i semantyczne wypowiedzi.

4. Adekwatność i poprawność KRZ. Paradoksy implikacji materialnej. Koncepcja implikatur konwersacyjnych. Logika trójwartościowa Ł3.

5. Zbiór w sensie kolektywnym i abstrakcyjnym. Rachunek zbiorów. Podstawowe pojęcia rachunku zbiorów, relacje i działanie na zbiorach. Diagramy Venna i ich wykorzystanie do sprawdzania dedukcyjności wnioskowań sylogistycznych. Klasyfikacje nazw. Zakres i treść nazwy. Stosunki zakresowe między nazwami.

6. Teoria relacji binarnych. Para uporządkowana i iloczyn kartezjański. Dziedzina i przeciwdziedzina relacji. Własności formalne relacji binarnych. Wybrane działania na relacjach. Pojęcie funkcji, relacji porządkującej, równoważnościowej, klasy abstrakcji itp. Podział logiczny zbiorów. Systematyzacja. Typologia.

7. Klasyczny rachunek predykatów. Odtwarzanie schematów zdań języka polskiego w rachunku predykatów, odczytywanie formuł. Ocena prawdziwości formuł w określonej interpretacji. Semantyka rachunku predykatów (pojęcie modelu, spełniania). Tautologie KRP. Wykazywanie nietautologiczności formuł KRP. Dowody założeniowe w KRP.

8. Wprowadzenie do logik modalnych – podstawowe pojęcia. Modalności de re i de dicto. Semantyka relacyjna dla podstawowych modalnych rachunków zdań.

9. Definiowanie i definicje. Klasyfikacje definicji. Warunki poprawności definicji. Błędy w definiowaniu.

Warunkiem koniecznym otrzymania oceny jest systematyczne i aktywne uczestniczenie w zajęciach.

Ocena końcowa zostanie wystawiona na podstawie wyników wszystkich pisanych kartkówek (również tych niezliczonych). Kartkówki będą się składać z trzech pytań lub zadań, będą zapowiadane z przynajmniej tygodniowym wyprzedzeniem i dotyczyć będą zagadnień poruszanych na zajęciach. Warunkiem zaliczenia kartkówki jest otrzymanie minimum 2 punktów. Wszystkie kartkówki należy zaliczyć. Kartkówkę – która nie została zaliczona – należy poprawić jak najszybciej, najlepiej przed kolejną. Nieusprawiedliwiona nieobecność na kartkówce to 0 punktów z tej kartkówki. Ostateczny termin zaliczania kartkówek z semestru zimowego upływa wraz z końcem zajęć dydaktycznych w tym semestrze, a kartkówek z semestru letniego – wraz końcem zajęć dydaktycznych w semestrze letnim.

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2 nieobecności w semestrze

Ćwiczenia do wykładu prof. Puczyłowskiego