Humanizacja medycny

obowiązkowe

w sali

Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z humanistycznymi aspektami medycyny. Podczas wykładów omawiane są takie tematy jak: doświadczenie choroby (illness) i perspektywa pacjenta wobec ujęcia biomedycznego (disease), relacja lekarz – pacjent, znaczenie płci i tożsamości płciowej w opiece zdrowotnej, rola duchowości w doświadczeniu pacjentów i lekarzy, narracyjna natura ludzkiego doświadczenia (w tym choroby) i psychologiczne wyzwania, przed jakimi stają osoby wykonujące zawód lekarza. Ćwiczenia powiązane są z wykładem i bazują na aktywizyjących metodach dydaktycznych (m.in. praca w grupach, uważne czytanie tekstów, dyskusja). Studenci uczą się na nich poznawać perspektywę pacjenta (poprzez uważny odbiór wypowiedzi: słów, metafor, dłuższych tekstów, narracji) i łączyć ją z medycznym oglądem choroby.

Przedmiot składa się z wykładu (15 godzin) oraz ćwiczeń (15 godzin).

Tematy wykładów:

1) Pojęcie humanistycznych aspektów medycyny. Humanizacja medycyny w obliczu wyzwań współczesności. Medycyna jako przedsięwzięcie oparte na wartościach.

2) Doświadczenie choroby i dynamika relacji lekarz – pacjent. Przyczyny dehumanizacji i procesy dehumanizacyjne we współczesnej medycynie.

3) Medycyna i płeć. Znaczenie tożsamości płciowej w opiece zdrowotnej.

4) Medycyna i duchowość: nie tylko opieka duszpasterska.

5) Medycyna narracyjna. Jak człowiek rozumie własne zdrowie i chorobę. Upodmiotowienie pacjenta w systemie ochrony zdrowia.

6) Doświadczenie leczenia. Wyzwania psychologiczne związane z wykonywaniem pracy lekarza.

Tematy ćwiczeń:

1) Zdrowie i choroba w ujęciu językowo-kulturowym. Perspektywa pacjenta. Potoczne myślenie o chorobach i zjawiskach pokrewnych.

2) Rozmowa o bólu i cierpieniu. Metody opisu i pomiaru bólu wobec języka, jakim posługują się pacjenci. Stereotypy dotyczące chorób związanych z bólem.

3) Metafora w medycynie, w doświadczeniu choroby i w komunikacji z pacjentem. Odkrywanie typowych metafor w tekstach i tworzenie niekonwencjonalnych modeli metaforycznych opisujących chorobę, uwzględniających perspektywę pacjenta.

4) Narracyjny (i semiotyczny) charakter medycyny. Opowieści osób żyjących z chorobą jako źródło wiedzy o ludzkim doświadczeniu i czynnik kształtujący kompetencje komunikacyjne lekarzy profesjonalistów.

5) Elementy medycyny narracyjnej w praktyce klinicznej (uważne czytanie i słuchanie).

Poza bieżącą pracą na zajęciach w ramach ćwiczeń studenci realizują własne projekty i prezentują wstępne wyniki w grupach. Celem projektów zaliczeniowych jest analiza narracji pacjenta na temat doświadczenia choroby, kontaktu z systemem opieki medycznej oraz relacji z pracownikami medycznymi. W analizie studenci wykorzystują kategorie opisu poznane na ćwiczeniach oraz na wykładach (m.in. sposoby rozumienia choroby i doświadczenie „siebie” przez pacjenta, słowa opisujące ból, metaforyka, schematy narracyjne, rola lekarza w doświadczeniu pacjenta, autorefleksja).

Literatura do wykładu

- Imieliński K. (red.), Humanistyczne aspekty medycyny, Warszawa 1997.

- Izdebski Z., Mazur J., Furman-Kwiatkowska K., Kozakiewicz A., Białorudzki M., Humanizacja procesu leczenia i komunikacji klinicznej pomiędzy pacjentem a personelem medycznym przed i w czasie pandemii COVID-19, Warszawa 2023.

- Kaczmarek E., Przegląd metod dydaktycznych zalecanych w nauczaniu etyki medycznej oraz Andrusiewicz J., Łuków P., Różyńska J., Piasecki J., Baza krótkich kazusów wraz z opracowaniem do wykorzystania na zajęciach z bioetyki, w: Edukacja bioetyczna na uczelniach medycznych, red. P. Łuków, Warszawa 2022.

- Łuków P., Humanistyczna orientacja systemu ochrony zdrowia, w: Etyczno-prawne uwarunkowania opieki nad pacjentem, red. E. Baum, D. Karkowska, A. Nowak, R. Staszewski, Poznań 2023, s. 17-29.

- Suchorzewka J., Olejniczak M. (red.), Humanizacja medycyny, Kraków 2011.

- Szczeklik A., Katharsis. O uzdrowicielskiej mocy nauki i sztuki, Kraków 2009.

- Woynarowska B. (red.), Edukacja zdrowotna, Warszawa 2017.

Literatura do ćwiczeń

- Antoszewska B., Ku człowiekowi. Doświadczenie relacji z pacjentem w narracjach lekarzy. Wybrane zagadnienia pedagogiki leczniczej, Kraków 2018.

- Baranowska M., To jest wasze życie. Być sobą w chorobie przewlekłej, Wołowiec 2011.

- Charon R. i in. Medycyna narracyjna. Teoria i praktyka, tłum. M. Świątkowska, Kraków 2020.

- Chojnacka-Kuraś M. (red.), Medycyna narracyjna. Opowieści o doświadczeniu choroby w perspektywie medycznej i humanistycznej, Warszawa 2019.

- Domaradzki J., O skrytości zdrowia. O problemach z konceptualizacją pojęcia zdrowie, „Hygeia Public Health” 2013, 48, 4, s. 408-419.

- Domaradzki J., Triada choroba, poczucie dyskomfortu i chorowanie i jej współczesna interpretacja, „Hygeia Public Health” 2014, nr 49, 2, s. 197-201.

- Domaradzki J., Medycyna i jej metafory. O roli metafor w komunikacji lekarz – pacjent, „Kultura i Edukacja” 2015, nr 3 (109), s. 27-46.

- Eichelberger W., Stanisławska I., Być lekarzem, być pacjentem, Warszawa 2013.

- Kaczkowski J., Jabłońska K., Żyć aż do końca. Instrukcja obsługi choroby, Warszawa 2017.

- Launer J., Narrative-Based Practice in Health and Social Care. Conversations Inviting Change, New York 2018.

- Ładoń M., Choroba jako literatura. Studia maladyczne, Katowice 2019.

- Munro A., Wiszący most, przeł. T. Oziewicz, w: tejże Kocha, lubi, szanuje…, Kraków 2015, s. 77-118.

- Nowaczyk M.J.M., Nasze życie jest opowieścią: czym jest medycyna narracyjna? „Medycyna Praktyczna” 2014, 10, s. 125–128.

- Reisfield G., Wilson G., Use of metaphor in the discourse on cancer, „Journal of Clinical Oncology” 2004, nr 22(19), s. 4024-4027.

- Reszka P., Mali bogowie. O znieczulicy polskich lekarzy, Warszawa 2017.

- Silverman J., Kurtz S., Draper J., Umiejętności komunikowania się z pacjentami, Kraków 2018.

- Sontag S., Choroba jako metafora, tłum. J. Anders, Kraków 2016.

- Wierciński H., Rak. Antropologiczne studium praktyk i narracji, Warszawa 2015.

- Zapała J., Compliance, adherence i concordance w relacji między lekarzem a pacjentem jako zintegrowany model komunikacji, „Psychoonkologia” 2018, 22 (3), s. 102–106.

Wiedza: Student/Studentka po zaliczeniu wykładu zna i rozumie:

D.W1. społeczny wymiar zdrowia i choroby, wpływ środowiska społecznego (rodziny, sieci relacji społecznych) i nierówności społecznych oraz społeczno-kulturowych różnic na stan zdrowia, a także rolę stresu społecznego w zachowaniach zdrowotnych i autodestrukcyjnych

D.W4. postawy społeczne wobec znaczenia zdrowia, choroby, niepełnosprawności i starości, konsekwencje społeczne choroby i niepełnosprawności oraz bariery społeczno-kulturowe, a także koncepcję jakości życia uwarunkowaną stanem zdrowia

D.W6. znaczenie komunikacji werbalnej i niewerbalnej w procesie komunikowania się z pacjentem oraz pojęcie zaufania w interakcji z pacjentem

D.W7. psychospołeczne konsekwencje hospitalizacji i choroby przewlekłej

D.W8. funkcjonowanie podmiotów systemu ochrony zdrowia i społeczną rolę lekarza

D.W11. problematykę adaptacji pacjenta i jego rodziny do choroby jako sytuacji trudnej oraz do związanych z nią wydarzeń, w tym umierania i procesu żałoby rodziny

D.W17. prawa pacjenta

Umiejętności: Student/Studentka po zaliczeniu wykładu potrafi:

D.U16. wykazywać odpowiedzialność za podnoszenie swoich kwalifikacji i przekazywanie wiedzy innym

D.U17. krytycznie analizować piśmiennictwo medyczne, w tym w języku angielskim, i wyciągać wnioski

Kompetencje społeczne: Student/Studentka po zaliczeniu wykładu jest gotów/gotowa do:

K_K2. kierowania się dobrem pacjenta

K_K5. dostrzegania i rozpoznawania własnych ograniczeń oraz dokonywania samooceny deficytów i potrzeb edukacyjnych

K_K9. wdrażania zasad koleżeństwa zawodowego i współpracy w zespole specjalistów, w tym z przedstawicielami innych zawodów medycznych, także w środowisku wielokulturowym i wielonarodowościowym

Umiejętności: Student/Studentka po zaliczeniu ćwiczeń zna i rozumie:

D.W4. postawy społeczne wobec znaczenia zdrowia, choroby, niepełnosprawności i starości, konsekwencje społeczne choroby i niepełnosprawności oraz bariery społeczno-kulturowe, a także koncepcję jakości życia uwarunkowaną stanem zdrowia

D.W6. znaczenie komunikacji werbalnej i niewerbalnej w procesie komunikowania się z pacjentem oraz pojęcie zaufania w interakcji z pacjentem

D.W7. psychospołeczne konsekwencje hospitalizacji i choroby przewlekłej

D.W8. funkcjonowanie podmiotów systemu ochrony zdrowia i społeczną rolę lekarza

Umiejętności: Student/Studentka po zaliczeniu ćwiczeń potrafi:

D.U1. uwzględniać w procesie postępowania terapeutycznego subiektywne potrzeby i oczekiwania pacjenta wynikające z uwarunkowań społeczno-kulturowych

D.U4. budować atmosferę zaufania podczas całego procesu diagnostycznego i leczenia

D.U5. przeprowadzać rozmowę z pacjentem dorosłym, dzieckiem i rodziną z zastosowaniem techniki aktywnego słuchania i wyrażania empatii oraz rozmawiać z pacjentem o jego sytuacji życiowej

D.U15. przestrzegać praw pacjenta

D.U16. wykazywać odpowiedzialność za podnoszenie swoich kwalifikacji i przekazywanie wiedzy innym

D.U17. krytycznie analizować piśmiennictwo medyczne, w tym w języku angielskim, i wyciągać wnioski

Kompetencje społeczne: Student/Studentka po zaliczeniu ćwiczeń jest gotów/gotowa do:

K_K1. nawiązania i utrzymania głębokiego oraz pełnego szacunku kontaktu z pacjentem, a także okazywania zrozumienia dla różnic światopoglądowych i kulturowych

K_K2. kierowania się dobrem pacjenta

K_K4. podejmowania działań wobec pacjenta w oparciu o zasady etyczne, ze świadomością społecznych uwarunkowań i ograniczeń wynikających z choroby

K_K5. dostrzegania i rozpoznawania własnych ograniczeń oraz dokonywania samooceny deficytów i potrzeb edukacyjnych

K_K9. wdrażania zasad koleżeństwa zawodowego i współpracy w zespole specjalistów, w tym z przedstawicielami innych zawodów medycznych, także w środowisku wielokulturowym i wielonarodowościowym

Podstawą zaliczenia wykładu są:

- obecność na wykładzie (dopuszczalna jest 1 nieobecność)

- test otwarty z wiedzy z zakresu wykładu.

Podstawą zaliczenia ćwiczeń są:

- obecność na zajęciach (dopuszczalna 1 nieobecność) i aktywność (znajomość lektur, udział w dyskusjach),

- przygotowanie projektu (analiza narracji pacjenta z uwzględnieniem kategorii omawianych podczas ćwiczeń i na wykładzie)

Szczegóły dotyczące projektu zaliczeniowego zostaną omówione podczas ćwiczeń.

Ocena końcowa z przedmiotu to suma punktów z ćwiczeń i z wykładu. Maksymalnie można zdobyć 50 punktów: 24 z wykładu i 26 z ćwiczeń. Aby zaliczyć przedmiot, student musi uzyskać minimum 30 punktów (60%).