Proseminarium specjalizacyjne literaturoznawcze 1

obowiązkowe

Znajomość języka litewskiego w stopniu umożliwiającym lekturę tekstów literackich i artykułów naukowych oraz swobodną dyskusję.

w sali

Kurs poświęcony najnowszej literaturze litewskiej (po 1989 roku), w całości prowadzony po litewsku (przez rodzimego użytkownika języka).

W trakcie trwania kursu studenci zapoznają się z najważniejszymi tendencjami i nurtami najnowszej literatury litewskiej, ze szczególnym uwzględnieniem prozy powstałej po 1989 roku. Punktem wyjścia do rozważań o kierunkach rozwoju literatury, jej recepcji oraz formach odpowiedzi na zmiany społeczno-polityczne zachodzące w niepodległej Litwie będzie twórczość Ričardasa Gavelisa, autora "przełomowych powieści": "Wileński poker" i "Wspomnienia młodego człowieka". Podczas kolejnych zajęć studenci sukcesywnie zapoznawać się będą z twórczością najistotniejszych prozaików przełomu XX i XXI wieku (Kunčinas, Ivanauskaitė, Juknaitė, Skablauskaitė, Kunčius, Parulskis, Ivaškevičius, Šerelytė, Radzevičiūtė, Radvilavičiūtė, Rastauskas i inni.

Poznają też metodologię prowadzenia badań, krytycznej analizy tekstu oraz zapoznają się z nowymi opracowaniami z zakresu objętego tematyką zajęć.

Szczegółowa lista tekstów, obejmująca twórczość wspomnianych wyżej autorów (Gavelis, Kunčinas, Ivanauskaitė, Juknaitė, Skablauskaitė, Kunčius, Parulskis, Ivaškevičius, Šerelytė, Radzevičiūtė, Radvilavičiūtė, Rastauskas), zostanie ustalona po konsultacji ze studentami na początku semestru.

Wiedza:

– student orientuje się w najnowszych tendencjach literackich;

– rozpoznaje kluczowych autorów literatury litewskiej i potrafi scharakteryzować ich twórczość.

Umiejętności:

– samodzielnie analizuje teksty literackie oraz krytycznoliterackie;

– streszcza i poddaje krytyce przedstawiane tezy badawcze;

– posiada umiejętność syntetycznego ujmowania zjawisk i tematów literackich;

– potrafi sproblematyzować interesujące go zagadnienia.

Postawy:

– student rozumie potrzebę aktywnego uczestniczenia w zdobywaniu wiedzy humanistycznej, w kształtowaniu własnej osobowości i formowaniu postaw inteligenckich.

Kontrola obecności, aktywność na zajęciach, praca semestralna.

obowiązkowe
proseminaria

w sali

Program zajęć stanowi propozycję wspólnej analizy i interpretacji wybranych utworów literatury litewskiej XX i pocz. XXI w., ujętych w ramach kilku bloków tematycznych: obraz Litwy w krzywym zwierciadle satyry, literackie świadectwa grozy (II wojna światowa i okres powojenny), obrazy codzienności w literaturze litewskiej (l. 50.-te-90.-te XX w.), przewartościowanie literackich autorytetów i ofiar w obliczu niepodległości. Studenci będą prowadzili własne próby krytycznej analizy tekstów i zapoznają się z nowymi opracowaniami z zakresu objętego tematyką zajęć.

Zajęcia tematycznie będą korespondowały z innymi przedmiotami kierunku „Filologia” w ramach specjalności „Bałtystyka” (antropologia kultury, historia krajów bałtyckich, historia literatury litewskiej, wiedza o krajach nadbałtyckich, źródła tradycji litewskiej).

W trakcie trwania kursu studenci zapoznają się z wybraną problematyką dzieł literatury litewskiej (w niektórych przypadkach także polskiej, dotyczącej tego kraju) na szerszym tle historyczno-społecznych i kulturowych przemian, zachodzących w tym państwie w w. XX (historii rozwoju prasy, teatru, sztuk plastycznych). Program zajęć stanowi propozycję wspólnej analizy i interpretacji utworów literackich, ujętych w ramach kilku bloków tematycznych: obraz Litwy w krzywym zwierciadle satyry, literackie świadectwa grozy (II wojna światowa i okres powojenny), obrazy codzienności w literaturze litewskiej (l. 50.-te-90.-te XX w.), przewartościowanie literackich autorytetów i ofiar w obliczu niepodległości, tradycja festiwali poetyckich na Litwie. Studenci będą prowadzili własne próby krytycznej analizy tekstów i zapoznają się z nowymi opracowaniami z zakresu objętego tematyką zajęć.

Konwersatorium ma za zadanie:

1) ukazać rolę literatury w kontekście historyczno-społecznych czynników, kształtujących dzieje Litwy XX w. i pocz. XXI w.,

2) syntetycznie ukazać charakter podejmowanej problematyki w literaturze litewskiej, wynikający z gatunku, stylu, rodzaju narracji, kierunku literackiego czy uwarunkowań historycznych.

Zajęcia prowadzone w formie zdalnej (synchronicznej) z wykorzystaniem narzędzi informatycznych Google Meet, narzędzi webowych i aplikacji. Wdrażana będzie praca w grupie, rozwijane umiejętności interpretacji tekstów naukowych podczas dyskusji, wygłaszanie i obrona własnych opinii na wybrany temat z zakresu literaturoznawstwa, umiejętność przygotowania wybranego zagadnienia badawczego w formie referatu z wykorzystaniem dostępnym technik multimedialnych.

I. Obraz Litwy w krzywym zwierciadle satyry (XX w.)

1. Obraz Litwy w krzywym zwierciadle satyry i kabaretu (pocz. XX w.)

1.1. Wybór materiałów prasowych z polskiej i litewskiej prasy satyrycznej pocz. XX w. przygotowany przez prowadzącą (m.in. „Plotka Wileńska”, „Ežys”)

1.2. I. Fedorowicz, Śmiech jako broń zniewolonych. O wileńskiej prasie humorystycznej z lat 1907-1909, [w:] Europejskość ojczyzn. Litewsko-polskie związki literackie, kulturowe i językowe, pod red. M. Dawlewicza, Wilno: Wydawnictwo Uniwersytetu Wileńskiego, 2009, s. 130-145.

2. Polska i litewska satyra w okresie międzywojennym XX w.

2.1. Wybór tekstów z l. 1933-1940 przygotowany przez prowadzącą (m.in. „Kuntaplis”, wybór wileńskiej satyrycznej poezji K. I. Gałczyńskiego).

2.2. M. Kozłowska, O Wilnie i śmiechu wileńskim (Regionalna satyra i humor poetycki (1920-1939) - rekonesans); J. S. Ossowski, Wileńskie satyry Gałczyńskiego, [w:] Poezja i poeci w Wilnie lat 1920-1940. Studia, pod red. T. Bujnickiego i K. Biedrzyckiego, Kraków: Universitas, 2003.

3. Satyra w dobie Litwy Radzieckiej

3.1. Šluota. Beczka w gabinecie, przedm. i wybór tekstów J. Bulota, wybór rys. A. Pakalnis, tłum. A. Stoberska, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1989. (wybór)

3.2. A. Kalėda, Komizmas lietuvių tarybinėje prozoje, Vilnius: Vaga, 1984. (fragmenty)

4.1. M. Martinaitis, Eilėraščiai, panašūs į Lietuvą = Wiersze podobne do Litwy, wybór i przekład A. Rybałko, Sejny: Pogranicze, 1995. (wybór)

4.1. V. Žilinskaitė, Nieposłuszny, Pierwsza miłość, Bajka o zapałkach, [w:] Šluota. Beczka w gabinecie, przedm. i wybór tekstów J. Bulota, wybór rys. A. Pakalnis, tłum. A. Stoberska, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1989.

4.2. Marcelijus Martinaitis. Kūrybos studijos ir interpretacijos, opr. J. Perminaitė, Vilnius: Baltos lankos, 2000. (fragmenty)

5.1. J. Erlickas, Kriminalinė kronika, [w tegoż:] Knyga, Vilnius: „Tyto alba”, 2007.

J. Erlickas, Kronika kryminalna, przeł. A. Rybałko, [w:] Sen Mendoga: antologia literatury litewskiej lat dziewięćdziesiątych, opr. przez A. Rybałko; wyboru tekstów dokonała A. Rybałko; z j. litewskiego przeł. B. Markuza-Białostocka et al., Warszawa: „Książka i Wiedza”, 2001. (wybór utworów przygotowany przez prowadzącą).

5.2. J. Tabor, „Książka” Juozasa Erlickasa – kronika współczesnej Litwy, „Prace Bałtystyczne. Język - Literatura - Kultura”, pod red. N. Ostrowskiego i A. Romančuk, Warszawa 2003.

II. Litewskie literackie oblicza grozy (II wojna światowa i okres powojenny)

6.1. D. Grinkevičiūtė, Lietuviai prie Laptevų jūros, Vilnius: Lietuvos rašytojų sąjungos leidykla, 2005 (Vilnius: Vilniaus spauda). (fragmenty)

6.1. D. Grinkevičiūtė, Litwini nad Morzem Łaptiewów, przeł. K. Pecela, Wojnowice, Wrocław: Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego, 2019 (fragmenty).

6.1. A. Miškinis, Psalmės, [w tegoż:] Rinktiniai raštai, opr. i komentarze R. Tūtlytė, t. 1 Eilėraščiai, Vilnius: Vaga, 1991-1996. (wybór)

6.2. E. Baliutytė, Formy samoświadomości w litewskiej literaturze dokumentu osobistego, [w:] Zranieni przez czas: współczesna literatura litewska”, opr. i wstęp D. Mitaitė, J. Sprindytė, przekł. I. Korybut-Daszkiewicz, J. Tabor, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2011, s. 134-151.

7.1. J. Kėkštas, Dega vėjai, Vilnius: Vaga, 1986. (wybór wierszy)

7.2. M. Kasner, Juozas Kėkštas - paribio poetas, z j. polskiego przeł. O. Romančiuk, red. R. Mėlinskaitė, D. Kalinauskaitė, Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2002. (fragmenty)

III. Literackie obrazy codzienności w literaturze litewskiej (50.-90.-te XX w.)

8.1. R. Granauskas, Drewniane oczy, Starzec zachodzącego słońca, przeł. A. Rybałko, [w:] Sen Mendoga: antologia literatury litewskiej lat dziewięćdziesiątych, opr. przez A. Rybałko; wyboru tekstów dokonała A. Rybałko; z j. litewskiego przeł. B. Markuza-Białostocka et al., Warszawa: „Książka i Wiedza”, 2001.

8.2. Romualdas Granauskas: kūrybos studijos ir interpretacijos, opr. R. Žilinskas, Vilnius: Baltos lankos, 2000. (fragmenty)

9.1. S. Šaltenis, Amžinai žaliuojantis klevas, [w tegoż:] Atminimo cukrus, Vilnius: Vaga, 1983.

S. Šaltenis, Wiecznie zielony klon, [w:] Wiecznie zielony klon. Antologia opowiadań litewskich, przeł. M. Jackiewicz, W. Kalita, B. Kalėda, wybór, wstęp i noty o autorach M. Jackiewicz, Olsztyn: Pojezierze, 1989.

9.1. B. Radzevičius, Link Debesijos, [w tegoż:] Link Debesijos, Vilnius: Vaga, 1984.

B. Radzevičius, W stronę Debesiji (Link Debesijos), [w:] Wiecznie zielony klon. Antologia opowiadań litewskich, przeł. M. Jackiewicz, W. Kalita, B. Kalėda, wybór, wstęp i noty o autorach M. Jackiewicz, Olsztyn: Pojezierze, 1989.

9.2. A. Kalėda, Powojenna literatura litewska. Droga strat i nadziei, Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 1998. (fragmenty)

10.1. V. Juknaitė, Stiklo šalis, Vilnius: Lietuvos rašytojų sąjungos leidykla, 1995. (fragmenty)

V. Juknaitė, Szklana kraina, przeł. M. Kasner, [w:] Sen Mendoga. Antologia literatury litewskiej lat dziewięćdziesiątych, oprac. przez A. Rybałko; wyboru tekstów dokonała

A. Rybałko; z jęz. litewskiego przeł. B. M. Białostocka et al., Warszawa: Książka i Wiedza, 2001.

10.2. S. Daugirdaitė, Dramatiškoji motinystė, [w tejże:] Rūpesčių moterys, moterų rūpesčiai: moteriškumo reprezentacija naujausioje lietuvių moterų prozoje, Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2000.

IV. Literatura litewska w obliczu niepodległości: przewartościowanie literackich autorytetów i ofiar (E. Mieželaitis, J. Marcinkevičius, A. Kalanavičius, R. Burokas)

11-12.1. Wybór poezji E. Mieželaitisa, J. Marcinkevičiusa, A. Kalanavičiusa, R. Burokasa przygotowany przez prowadzącą.

11-12.2. L. Jakonytė, Pisarz w społeczeństwie postsowieckim: kierunki autorefleksji,

[w:] Zranieni przez czas: współczesna literatura litewska”, opr. i wstęp D. Mitaitė,

J. Sprindytė, przekł. I. Korybut-Daszkiewicz, J. Tabor, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2011, s. 49-67.

13.1. T. Venclova, Pašnekesys žiemą. Eilėraščiai ir vertimai, Vilnius: Vaga, 1991. (wybór wierszy)

13.1. T. Venclova, Rozmowa w zimie, opr. St. Barańczak, przedm. J. Brodski, Warszawa: Fundacja Zeszytów Literackich, 2001. (wybór wierszy)

13.1. T. Venclova, Seinų eilėraščiai - Wiersze sejneńskie - Sejny poems - Sejnenskie stihi, Sejny: Fundacja Pogranicze, 2008. (wybór wierszy).

13.2. A. Frankowiak, Dialog z Europą w twórczości Tomasa Venclovy, [w:] Europejskość ojczyzn. Litewsko-polskie związki literackie, kulturowe i językowe. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej Wilno, 23-24 października 2008 roku, pod red. M. Dawlewicza, Wilno: Wydawnictwo Uniwersytetu Wileńskiego, 2009.

14.1. Festiwale poetyckie na Litwie: „Poetinis Druskininkų ruduo” (Druskiennicka Jesień Poetycka), „Poezijos pavasaris” (Wiosna Poezji), „Maj nad Wilią”

14.2. www.pdr.lt, materiały audiowizualne.