Konwersatorium monograficzne literaturoznawcze 1

obowiązkowe

Wskazane jest zaliczenie kursów: „Historia nowożytnej literatury litewskiej”, „Historia współczesnej literatury litewskiej” na studiach I stopnia.

w sali

Konwersatorium poświęcone jest wybranym przez prowadzącego i odpowiadającym zainteresowaniom uczestników zajęć zagadnieniom metodologicznym i praktykom analitycznym stosowanym w literaturoznawstwie. Jego celem jest poszerzenie i pogłębienie wiedzy zdobytej na innych zajęciach literaturoznawczych w czasie studiów oraz motywowanie studenta do prowadzenia samodzielnych badań z zakresu literaturoznawstwa.

Konwersatorium poświęcone jest wybranym przez prowadzącego i odpowiadającym zainteresowaniom uczestników zajęć zagadnieniom metodologicznym i praktykom analitycznym stosowanym w literaturoznawstwie. Konwersatorium ma za zadanie pogłębiać wiedzę nt. metodologii badań literaturoznawczych związanych z problematyką zajęć (stan i perspektywy badań, nowe opracowania, przyjęte w refleksji literaturoznawczej metody analizy, opisu i interpretacji zjawisk). Celem zajęć jest poszerzenie i pogłębienie wiedzy zdobytej na innych zajęciach literaturoznawczych w czasie studiów oraz motywowanie studenta do prowadzenia samodzielnych badań z zakresu literaturoznawstwa.

Zajęcia tematycznie będą korespondowały z innymi przedmiotami na kierunku: filologia bałtycka, specjalność: lituanistyka i

lettonistyka (antropologia kultury, historia krajów bałtyckich, historia współczesnej literatury litewskiej, wiedza o krajach nadbałtyckich,

źródła tradycji litewskiej).

Szacunkowa, całkowita liczba godzin, które student musi przeznaczyć na osiągnięcie zdefiniowanych dla przedmiotu efektów uczenia się:

a) konwersatorium – 30 godz.,

b) przygotowanie się do konwersatorium (lektura utworów literackich) – 30 godz.,

c) przygotowanie pracy semestralnej na wybrany temat – 30 godz.,

d) przygotowanie do testu – 30 godz.,

e) konsultacje z prowadzącym i lektura literatury sekundarnej

w j. obcych = 30 godz.

Razem: 150 godz.

Po ukończeniu kursu student:

WIEDZA

- zna i rozumie w pogłębionym stopniu miejsce i znaczenie filologii w relacji do innych nauk humanistycznych oraz specyfikę przedmiotową i metodologiczną filologii bałtyckiej

- zna i rozumie w poszerzonym zakresie terminologię, teorie i metodologie badań właściwe dla literaturoznawstwa

- zna i rozumie w pogłębionym stopniu metody badawcze właściwe dla historii literatury i teorii literatury

- zna i rozumie w poszerzonym zakresie terminologię literaturoznawczą w języku polskim i w językach bałtyckich

- zna i rozumie zaawansowane metody analizy, interpretacji, wartościowania i problematyzowania właściwe dla teorii i szkół badawczych w zakresie literaturoznawstwa

- zna i rozumie w pogłębionym stopniu tematy i idee pisarskie wybranych twórców literatur litewskiej i łotewskiej oraz dynamikę rozwoju procesu historycznoliterackiego w obrębie obu tych literatur

- zna i rozumie w pogłębiony sposób wpływ dzieł literackich na dzieje kultur bałtyckich

- zna i rozumie w pogłębionym stopniu rolę refleksji literaturoznawczej w kształtowaniu kultury

UMIEJĘTNOŚCI

- potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i wykorzystywać informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych oraz formułować na tej podstawie krytyczne sądy

- potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać umiejętności badawcze, kierując się wskazówkami opiekuna naukowego, oraz podejmować działania zmierzające do rozwijania zdolności niezbędnych do kierowania przyszłą karierą zawodową

- integrować wiedzę z różnych dyscyplin humanistycznych oraz stosować ją w sytuacjach profesjonalnych

- potrafi czytać, interpretować i analizować teksty literackie, uwzględniając kontekst historyczny i kulturowy, a także teksty o charakterze naukowym w językach kierunkowych

- potrafi przeprowadzić interpretację i analizę krytyczną wybranych zjawisk literackich stosując oryginalne podejścia, nowe osiągnięcia humanistyki, w celu określenia ich znaczenia, oddziaływania społecznego oraz miejsca w procesie historyczno-kulturowym

- potrafi w zaawansowanym stopniu przeprowadzić analizę prac innych autorów, syntezę różnych idei i poglądów, dokonać doboru metod, opracowania i prezentacji wyników, pozwalających na oryginalne ujęcie wybranego zagadnienia z zakresu nauk filologicznych

- potrafi merytorycznie argumentować z wykorzystaniem własnych poglądów oraz poglądów innych autorów, formułować wnioski oraz tworzyć syntetyczne podsumowania

- potrafi porozumiewać się przy użyciu różnych technik komunikacyjnych ze specjalistami w zakresie studiowanej dyscypliny filologicznej i innych pokrewnych dyscyplin humanistycznych oraz niespecjalistami w językach kierunkowych, a także popularyzować wiedzę o krajach bałtyckich i ich kulturze

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

- gotów do właściwej oceny znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego oraz podjęcia działań na rzecz jego zachowania

Ocena ciągła (bieżące przygotowanie i aktywność na zajęciach) – 50%, praca semestralna – 30%, test - 10 %, kontrola obecności – 10 %.

-

monograficzne

w sali
zdalnie

Zajęcia poświęcone są prezentacji polsko-litewskich związków literackich i kulturalnych w latach 1864-1939, z uwzględnieniem zmian kulturowo-światopoglądowych, jakie zaszły w tym czasie w relacjach obu narodów. Uczestnicy zajęć poznają rolę i miejsce „tematów z Litwą w tle” w dorobku twórców kultury omawianego okresu, jak też regionalne oblicze pozytywizmu, modernizmu i awangardy na ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego (literatura, prasa, teatr, sztuka). Dyskusja na zajęciach ma prowadzić do lepszego zrozumienia specyfiki relacji kulturowych i sposobów interpretacji literatury rozpatrywanych w kontekście litewskiego odrodzenia narodowego i realiów społeczno-politycznych w Republice Litewskiej w l. 1918-1939.

Zajęcia mają za zadanie:

• pogłębiać wiedzę zdobytą podczas kursów historii i literatury polskiej i litewskiej (w zakresie regionalnych wersji pozytywizmu, modernizmu i awangardy);

• ukazać rolę literatury w budowaniu i utrwalaniu dziewiętnastowiecznych mitów kulturowych po stronie polskiej i litewskiej;

• syntetycznie ukazać podobieństwa i różnice w traktowaniu w/w problematyki w literaturze obu narodów, wynikające z gatunku, stylu, rodzaju narracji, kierunku literackiego czy uwarunkowań historycznych.

W części wstępnej zostanie przedstawiony historyczny kontekst polsko-litewskich związków literackich i kulturowych (geneza i znaczenie), w tym specyfika polskich strategii mitologizowania historii i przestrzeni Litwy. Uczestnicy zajęć poznają rolę i miejsce „tematów z Litwą w tle” w dorobku twórców kultury omawianego okresu, jak też regionalne oblicze pozytywizmu, modernizmu i awangardy na ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego (z uwzględnieniem prasy, życia teatralnego i artystycznego). Podczas analizy wybranych utworów studenci doskonalą umiejętności krytycznej interpretacji tekstów literackich i poznają możliwości zastosowania pojęć z innych obszarów nauk humanistycznych przydatnych do oceny zjawisk literackich. Ponadto uczestnicy zapoznają się z podstawowymi (klasycznymi) i nowymi opracowaniami z zakresu objętego tematyką zajęć, ze szczególnym uwzględnieniem badań komparatystycznych.

W efekcie student zyskuje rozpoznanie następujących zagadnień:

1. metodologia badań związków literackich i kulturowych, stosowalnych wobec literatury 2. poł. XIX w. i pierwszych dziesięcioleci w. XX (stan i perspektywy badań, nowe opracowania, przyjęte w refleksji literaturoznawczej metody analizy, opisu i interpretacji zjawisk istotnych dla rozwoju kultury polskiej i litewskiej w tym okresie);

2. sposoby funkcjonowania w polskiej literaturze i sztuce l. 1864-1939 dziedzictwa ideowego „litewskiej szkoły” romantyzmu i kierunki jego modyfikacji w świetle założeń światopoglądowych i estetycznych pozytywizmu, modernizmu i awangardy;

3. rola ścisłego związku literatury i sztuki (malarstwa, muzyki, teatru, fotografii) w kształtowaniu typowych dla omawianego okresu postaw światopoglądowych i estetycznych w kulturze polskiej i litewskiej.

Zakres tematów:

1. Zajęcia organizacyjne – wprowadzenie do problematyki dot. polsko-litewskich związków literackich i kulturalnych w latach 1864-1939

2. Powstanie r. 1863 na Litwie w literaturze i malarstwie (M. Konopnicka, J. Biliūnas, A. Grottger, St. Witkiewicz)

3. Litwa J. I. Kraszewskiego

4. Literacko-krajoznawcze podróże po Litwie (K. Tyszkiewicz, Z. Gloger)

5. Wokół stereotypowych obrazów Litwina i Koroniarza w literaturze polskiej (E. Orzeszkowa, H. Sienkiewicz)

6. J. Mačiulis (Maironis) w kręgu polskiej literatury i kultury

7. Obraz Litwy na kartach polskiej prozy popularnej M. Rodziewiczówny i jej przekładów

8. Pozytywizm na Litwie (E. Jeleńska-Dmochowska, M. Pečkauskaitė-Šatrijos Ragana)

9. Artyści polsko-litewscy (sztuka słowa, malarstwo i fotografia w l. 1864-1939)

10. Kraków i ostatni obywatele WKL (almanach „Gabija”, J. A. Herbaczewski/ J. A. Herbačiauskas)

11. Młoda Polska wileńska („Żórawce”)

12. Polskie środowisko literackie i życie artystyczne w międzywojennym Wilnie (regionalizm w poezji grupy „Żagary”)

13. Litewskie środowisko literackie i życie artystyczne w międzywojennym Wilnie

14. Środowiska literackie i życie artystyczne w międzywojennym Kownie („Keturi vėjai” („Cztery wiatry”), „Trečias frontas” („Trzeci front”), „Granitas” („Granit”))

Literatura obowiązkowa:

1.1. M. Jackiewicz, Literatura polska na Litwie XVI-XX wieku, Olsztyn 1993. (fragmenty)

M. Jackiewicz, Literatura litewska w Polsce w XIX i XX wieku, Olsztyn 1999. (fragmenty)

2.1. M. Konopnicka, Z teki Grottgera, wybór tekstów, ilustracji, wstęp i nota edytorska J. Leo, Warszawa 1992 (lub inne)

J. Biliunas, Smutna opowieść [Liūdna pasaka], przeł. A. Lau-Gniadowska, [w tegoż:] Smutna opowieść i inne opowiadania, przeł. A. Lau-Gniadowska, Warszawa 1956.

2.2. I. Szulska, Echa powstańczego cyklu Artura Grottgera „Lithuania” w literaturze polskiej i litewskiej drugiej połowy XIX wieku (na wybranych przykładach), „Niepodległość i Pamięć”, r. XXI, 2014, nr 1–2 (45– 46), s. 357–378.

3.1. J. I. Kraszewski, Kunigas. Powieść z podań litewskich, wstęp S. Świerzewski, red. J. L. Kowalczyk, Warszawa 1955. (lub inne)

3.2. T. Bujnicki, Litewscy „barbarzyńcy” w powieściach historycznych Kraszewskiego, [w:] Europejskość i rodzimość. Horyzonty twórczości Józefa Ignacego Kraszewskiego, red. W. Ratajczak, T. Sobieraj, Poznań 2006.

4.1. Z. Gloger, Niemen, [w tegoż:] Dolinami rzek: opisy podróży wzdłuż Niemna, Wisły, Bugu i Biebrzy, Warszawa 1903.

4.1. K. Tyszkiewicz, Wilija i jej brzegi, Vilnius 2008 (fragmenty)

4.2. B. K. Obsulewicz, Zygmunt Gloger i Litwa, [w:] Kalbų ir literatūrų funkcionavimas Lietuvoje: Lietuvių-lenkų moksliniai ir kultūriniai ryšiai - Funkcjonowanie języków i literatur na Litwie. Litewsko-polskie związki naukowe i kulturowe, pod red. M. Dawlewicza, I. Fedorowicz, A. Kalėdy, Wilno - Vilnius 2014.

5.1. E. Orzeszkowa, „Pokociło się” i „Dam nogę”. Scena z życia dwóch braci, Wilno 1880 [1881].

5.1. H. Sienkiewicz, Dzwonnik, [w tegoż:] Wybór nowel i opowiadań, wstęp T. Bujnicki, Biblioteka Narodowa seria I 231, Wrocław 1992 (lub inne)

5.1. H. Sienkiewicz, Potop. Powieść, [w tegoż:] Wybór pism, Wydanie w dwunastu tomach ilustrowane ze wstępem L. Kruczkowskiego, t. VI-VIII, Warszawa 1955. (lub inne) (fragmenty)

5.2. E. Paczoska, Pogranicza i ograniczenia. Pozytywiści wobec kresów, [w:] Pozytywizm i negatywizm. My i wy po stu latach, red. B. Mazan przy współpracy S. Tyneckiej-Makowskiej, Łódź 2005.

6.1. Wybór poezji J. Mačiulisa i A. Mickiewicza przygotowany przez prowadzącą

6.2. M. Pokorska-Iwaniuk, Związki Maironisa z kulturą i literaturą polską, [w:] Literatūrų ir kalbų funkcionavimas Lietuvoje: lietuvių-lenkų moksliniai ir kultūriniai ryšiai/ Funkcjonowanie języków i literatur na Litwie: litewsko-polskie związki naukowe i kulturowe, opr. i red. M. Davlevič, I. Fedorovič, A. Kalėda, Vilnius: Vilniaus universiteto leidykla – Wydawnictwo Uniwersytetu Wileńskiego, 2014, s. 176-190.

7.1. M. Rodziewiczówna, Szary proch (wydanie dowolne); M. Rodzevičuvna, Rusvos dulkės, [w:] V. Kudirka, Raštai, t. I, Vilnius 1989 [fragment]

7.2. T. Bujnicki, Dwie Litwy: Maria Rodziewiczówna "Szary proch" i Józef Weyssenhoff "Soból i panna", [w:] Europejskość ojczyzn. Litewsko-polskie związki literackie, kulturowe i językowe, red. M. Dawlewicz, Vilnius 2009, s. 115-129.

8.1. E. Jeleńska, Panienka, Warszawa 1991. [fragment]

8.2. Szatrijos Ragana [M. Pečkauskaitė-Šatrijos Ragana], Przerwana idylla, przeł. K. Puida, [w:] Czerwony kogut, przeł. K. Puida, z przedmową J. Weyssenhoffa, Kraków 1913, s. 211-242.

8.2. I. Szulska, Šatrijos Raganos ir lenkų rašytojų kūrybos paralelės, [w:] Hermeneutinė literatūrologija, komisja redakcyjna A. Kalėda, A. Martišiūtė, R. Skeivys, T. Venclova, M. A. Šliogeris, opr. R. Karmalavičius, red. V. Šatkuvienė, Vilnius 2006, s. 224-233.

8.2. A. Romanowski, Pozytywizm na Litwie. Polskie życie kulturalne na ziemiach litewsko-białorusko-inflanckich w latach 1864-1904, seria „Z Prac Katedry Kultury Literackiej Pogranicza Instytutu Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego”, „Biblioteka Literatury Pogranicza” t. 5, Kraków 2003. [fragmenty]

9.1. M. K. Čiurlionis, Sonata, [w:] R. Okulicz-Kozaryn, Litwin wśród spadkobierców Króla Ducha: twórczość Čiurlionisa wobec Młodej Polski, Kraków 2007.

9.1. J. Bułhak, Pejzaż Wilna. Wędrówki fotografa w słowie i obrazie, Wilno 2012. [fragmenty]

9.2. Wileńskie środowisko artystyczne, 1919-1945: malarstwo, grafika, rzeźba, rysunek, fotografia: Galeria Sztuki Współczesnej BWA w Olsztynie, czerwiec-sierpień 1989 r.: [kat. wystawy] / [oprac. katalogu: K. Brakoniecki… [et al.] ; Biuro Wystaw Artystycznych w Olsztynie. Olsztyn: Biuro Wystaw Artystycznych, 1989.

10.1. J. A. Herbačiauskas, Lietuvos griuvėsių himnas, „Gabija” 1907.

10.1. J. A. Herbaczewski, Odrodzenie Litwy wobec idei polskiej, Kraków: G. Gebethner, 1905. [fragment]

10. 2. K. Stępnik, „Samotny naprawdę”. O poglądach politycznych Albina Herbaczewskiego, [w:] Ostatni obywatele Wielkiego Księstwa Litewskiego, red. T. Bujnicki, K. Stępnik, seria „Obrazy Kultury Polskiej”, Lublin 2005, s. 49-57.

11.1. Żórawce, przed. J. Jankowskiego, Wilno 1910. [wybór]

11.2. A. Romanowski, Grupy literacko-artystyczne, [w tegoż:] Młoda Polska wileńska, Kraków 1999.

11.2. M. Kvietkauskas, Polifonia literatury w Wilnie okresu wczesnego modernizmu 1904-1915, przeł. B. Kalęba, Kraków 2012 (fragment)

12.1. Żagary. Antologia poezji, wstęp T. Bujnicki, opr. J. Fazan, K. Zajas, Biblioteka Narodowa seria I 335, wyd. 1, Wrocław 2019 [wybór]

12.2. Żagary. Środowisko kulturowe grupy literackiej, pod red. T. Bujnickiego, K. Biedrzyckiego, J. Fazana, Kraków 2009. [fragmenty]

13.1. Wybór utworów R. Mackonisa, O. Miciūtė, A. Žukauskasa, J. Adamowicza-Kėkštasa przygotowany przez prowadzącą

13.2. M. Jackiewicz, Literatura litewska w Wilnie lat trzydziestych; A. Lapinskienė, Litewskie życie literackie w międzywojennym Wilnie; T. Bujnicki, Polskojęzyczne pisarstwo Litwinów w Wilnie. Rekonesans, [w:] Życie literackie i literatura w Wilnie XIX-XX wieku, pod red. T. Bujnickiego i A. Romanowskiego, Kraków: Collegium Columbinum, 2000, s. 195-206; 177-186; 241-264.

14.1. Wybór wierszy K. Binkisa, J. Tysliavy, K. Boruty, B. Brazdžionisa, J. Aistisa przygotowany przez prowadzącą

Cz. Miłosz, Przekład z Kazimierza Boruty, Krajobraz bałtycki, Miłość z daleka, Kobieta z bałtyckiego brzegu, Pieśń wiatrów bałtyckich, [w:] Cz. Miłosz, T. Venclova, Powroty do Litwy, wybrała, oprac. i ułożyła w tom B. Toruńczyk; współpr. M. Nowak-Rogoziński, Warszawa: Fundacja Zeszytów Literackich, 2011, s. 101-103.

14.2. M. Jackiewicz, A. Kalėda, Dzieje literatury litewskiej, t. 2, Warszawa 2002. [fragmenty]

Literatura uzupełniająca:

T. Bujnicki, Literackie obrazy pogranicza. Litewski raj i krwawy mit Ukrainy, [w:] Krainy utracone i pozyskane. Problem w literaturach Europy Środkowej, pod red. K. Krasuskiego, seria „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach” nr 2308, Katowice 2005.

B. Kalęba, Rozdroże. Literatura polska w kręgu litewskiego odrodzenia narodowego, seria „Biblioteka Literatury Pogranicza”, t. 24, red. A. Romanowski, Kraków 2016.

V. Kubilius, XX amžiaus literatūra, wyd. 2 popr., Vilnius 1996.

V. Narušienė, Józef Albin Herbaczewski: pisarz polsko-litewski, Kraków 2007.

Ostatni obywatele Wielkiego Księstwa Litewskiego, red. T. Bujnicki i K. Stępnik, seria „Obrazy Kultury Polskiej”, Lublin 2005.

B. Speičytė, „Girių civilizacija“: moteriškasis Šatrijos Raganos ir Elizos Ožeškovos pozityvizmas, [w:] Trečiasis Šatrijos Raganos laikas: Straipsnių rinkinys, Vilnius 2008, s. 53–92.

B. Speičytė, „Kresų“ koncepcija lituanistiniu žvilgsniu, „Prace Bałtystyczne. Język – Literatura – Kultura”, pod red N. Ostrowskiego i O. Vaičiulytė-Romančuk, Warszawa 2003, s. 176–187.

B. Speičytė, Przełom w tradycji. Maironis a polska poezja romantyczna, przeł. I. Fedorowicz, „Wiek XIX” 2017.

I. Szulska, Litwa Józefa Ignacego Kraszewskiego, Warszawa 2011.

W kręgu sporów polsko-litewskich na przełomie XIX i XX wieku: wybór materiałów, t. 1, wybór i oprac. M. Zaczyński i B. Kalęba, Kraków 2004, t. 2 (2009), t. 3 (2011).

Zajęcia zdalne będą się odbywać synchronicznie z wykorzystaniem narzędzia Google Meet.