Historia literatury łotewskiej

obowiązkowe

Historia krajów bałtyckich 3020-BA1HKN
Praktyczna nauka języka łotewskiego A2 3020-1A3PLO
Wiedza o krajach nadbałtyckich 3020-BA1WKN
Wstęp do literaturoznawstwa 3020-BA1WLI

Przekład literacki 1 3020-1A2KBL1

Znajomość języka łotewskiego przynajmniej na poziomie A1, podstawowe informacje z zakresu historii oraz kultury Łotwy, wiedza teoretyczna dotycząca sposobów analizy dzieł literackich oraz teorii badań literackich.

w sali

Celem kursu jest zapoznanie studentów z podstawowymi zagadnieniami z zakresu historii literatury łotewskiej, z jej najważniejszymi twórcami i najistotniejszymi tekstami.

Celem kursu jest zapoznanie studentów z historią literatury łotewskiej od momentu jej narodzin po współczesność. Każde z zajęć poświęcone jest postaci, tekstowi, zagadnieniu bądź też zjawisku, które w istotny sposób wpłynęły nie tylko na ostateczny kształt literatury, ale na kulturę łotewską w ogóle. Pierwszych kilka zajęć poświęconych jest omówieniu procesów (przede wszystkim działań herrnhutów, Niemców wschodniobałtyckich i młodołotyszy), które doprowadziły do rozbudzenia świadomości narodowej Łotyszy, ukształtowania się ich tożsamości, a ostatecznie – do powstania państwa łotewskiego na początku wieku XX. Pierwsze dziesięciolecia wieku XX to zarówno czas eksperymentów w literaturze, jak i sięgania po rozwiązania zdecydowanie bardziej klasyczne. Proces powstawania literatury przerywa II wojna światowa, a po niej kolejne okupacje, które sprawiły, że łotewscy twórcy przyjąć musieli inną postawę. Po wojnie literatura łotewska rozdziela się na dwa nurty: krajowy (literatura radziecka) i emigracyjny, które dopiero po ponownym odzyskaniu przez Łotwę niepodległości mogły się połączyć. Nie zostaną one jednak zaprezentowane jako dwie odrębne literatury, ale pewna całość, która prowadzi ze sobą zajmujący dialog.

Lata 50. to czas wielkich epopei panoramicznych, a kolejne dziesięciolecia w granicach ZSRR - tekstów poetyckich i prozatorskich, w których kipi od metafor i alegorii, poprzez które społeczeństwu łotewskiemu przekazywane są istotne dla utrzymania świadomości narodowej treści, a hegemonowi - odważny komunikat.

Okres odzyskania niepodległości po roku 90. ukazany zostanie przez perspektywę odradzania się literatury łotewskiej, swobody twórczej wypowiedzi, nawiązywania przez twórców do współczesnych prądów literackich na świecie, jak również powrót do korzeni – literatury ludowej oraz łotewskiej mitologii.

Ostatnie zajęcia to szerokie omówienie trendów i perspektyw, a także problemów i wyzwań, w obliczu których stoi współczesna literatura łotewska.

Po ukończeniu kursu student

- w pogłębionym stopniu zna i rozumie metody badawcze oraz metody analizy, interpretacji, wartościowania i problematyzowania właściwe dla historii literatury łotewskiej;

- w pogłębionym stopniu zna i rozumie tematy oraz idee pisarskie przedstawianych na zajęciach pisarzy łotewskich;

- zna i rozumie czynniki, które zadecydowały o kształcie łotewskiej literatury;

- w pogłębionym stopniu zna i rozumie wpływ wybranych dzieł literackich na dzieje literatury łotewskiej;

- potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i wykorzystywać informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych oraz formułować na tej podstawie krytyczne sądy;

- potrafi czytać (w oryginale i tłumaczeniu), interpretować i analizować wybrane teksty literackie, uwzględniając ich kontekst historyczny i kulturowy;

- potrafi samodzielnie analizować i interpretować wybrane teksty literatury łotewskiej, wskazując ich najważniejsze konteksty teoretycznoliterackie, literackie, kulturowe i historyczne;

- dyskutuje na temat przeczytanych lektur, przedstawiając odpowiedni materiał ilustracyjny;

- tworzy w sposób profesjonalny pracę pisemną w języku polskim dotyczącą twórcy, dzieła literackiego lub okresu historycznoliterackiego, posługując się elementami translatoryki oraz interpretacji fragmentu dzieła literackiego;

- integruje wiedzę o nowożytnej literaturze łotewskiej z wcześniejszą wiedzą z zakresu historii literatury i kultury europejskiej;

- jest gotów do właściwej oceny znaczenia łotewskiego dziedzictwa kulturowego.

1. Obecność: student ma prawo do 2 nieobecności w semestrze.

2. Aktywność na zajęciach.

3. Praca semestralna.

4. Egzamin ustny.

nie

w sali

Celem kursu jest zapoznanie studentów z historią literatury łotewskiej od czasów najdawniejszych po współczesność. Każde ze spotkań poświęcone jest jednemu zagadnieniu, najczęściej okresowi literackiemu, zjawisku, twórcy czy też tekstowi, które w istotny sposób wpłynęły na obecny kształt łotewskiej literatury.

Tematy zajęć w semestrze I:

1. Wstęp do literatury łotewskiej. Kroniki liwońskie

2. Znaczenie reformacji dla powstania piśmiennictwa łotewskiego

3. Początki poezji łotewskiej. XVI-XVIII w.

4. Tłumaczenia Biblii na język łotewski

5. Łotewski śpiewnik katolicki (1621) Georga Elgera i początki łotewsko-polskich kontaktów literackich

6. Rękopiśmienna literatura herrnhucka. Lamenty chłopskie

7. Oświecenie. Gotthard Friedrich Stender i Gottlieb Helwig Merkel

8. Preromantyzm

9. Działalność młodołotyszy i łotewskie odrodzenie narodowe

10. Romantyzm. Folklor i mitologia w literaturze łotewskiej

11. Epos „Lāčplēsis” (1888)

12. Rozwój prozy łotewskiej w XIX w.

13. Dramat i teatr łotewski w wieku XIX

14. Nowe kierunki i prądy w literaturze k. XIX/pocz. XX w.

Tematy zajęć w semestrze II:

1. Literatura łotewska u progu XX wieku. „Jaunā strāva”

2. Rainis i Aspazija. Poezja, dramat…

3. Dekadentyzm. Czym jest sztuka? Przybyszewski i literatura łotewska

4. Awangarda łotewska. Aleksanders Čaks i miasto w poezji łotewskiej

5. Literatura łotewska w okresie okupacji niemieckiej i na uchodźstwie

6. Życie kulturalne na emigracji. Literatura łotewska na emigracji

7. Literatura łotewska na emigracji. Poezja i proza

8. Literatura łotewska na emigracji. Dramaturgia

9. Łotewska literatura radziecka

10. Imants Ziedonis. Poezja, epifanie, bajki…

11. Ojārs Vācietis (poezja) i Vizma Belševica (poezja i proza)

12. Alberts Bels. Klatka – powieść – wiadomość dla hegemona. Postkolonializm.

13. Agnese Bule i „łotewski sen”.

14. Najnowsza literatura łotewska: poezja, proza, dramat

Podstawowa literatura przedmiotu. Semestr I:

Apals Gints, Pēterburgas Avīzes. Latviešu pirmā saskare ar Eiropas politiskajām idejām, Rīga: Zvaigzne ABC 2011.

Apīnis Aleksejs, Neprasot atļauju, Rīga: Liesma 1987.

Apīnis Aleksejs, Soļi senākās latviešu grāmatniecības un kultūras takās, Rīga: Preses nams 2000.

Berelis Guntis, Latviešu literatūras vēsture. No pirmajiem rakstiem līdz 1999. gadam, Rīga: Zvaigzne ABC 1999.

Bičolis J., Vecākās latviešu literatūras chrēstomatija vidusskolām, Rīga: Valters un Rapa 1933.

Čakars O., Grigulis A., Losberga M., Latviešu literatūras vēsture no pirmsākumiem līdz XIX gadsimta 80. gadiem, Rīga: Zvaigzne 1990.

Daija Pauls, Apgaismība un kultūrpārnese. Latviešu laicīgās literatūras tapšana, Rīga LU LFMI 2013.

Daija Pauls, Latvieši un vācbaltieši 19. un 20. gadsimta mijas literārajā kultūrā, w: Fin de Siecle. Apceres par literatūras sociālo vēsturi, red. B. Kalnačs, P. Daija, E. Eglāja-Kristsone, K. Vērdiņš, Rīga: LU LFMI 2017, s. 97-198.

Frīde Zigrīda, Ienest sveci istabā. Latviešu literatūras veidošanās aspekti 19. gadsimta pirmajā pusē, Rīga LU LFMI 2011.

Frīde Zigrīda, Latvis. Gothards Frīdrihs Stenders, Rīga: Zinātne 2003.

Gothards Frīdrihs Stenders (1714-1796) un apgaismība Baltijā un Eiropas kontekstā, red. M. Grudule, Rīga: LU LFMI 2018.

Grudule Māra, Latviešu dzejas sākotne 16. un 17. gadsimtā kultūrvēsturiskos kontekstos, Rīga LU LFMI 2017 + http://lulfmi.lv/files/gramatas/2017-Grudule-Mara-Latviesu-dzejas-sakotne-Antologija.pdf

Latviešu literatūras vēsture, t. I , No rakstītā vārda sākumiem līdz 1918. gadam, Rīga: Zvaigzne ABC 1998.

Latviešu literatūras vēsture, t. II, 1918-1945, Rīga: Zvaigzne ABC 1999.

Tabūns Broņislavs, Modernisma virzieni latviešu literatūrā, Rīga: Zinātne 2003.

Zelče Vita, Latviešu avīžniecība. Laikraksti savā laikmetā un sabiedrībā 1822-1865, Rīga Zinātne 2009.

Podstawowa literatura przedmiotu. Semestr II:

Berelis Guntis, Latviešu literatūras vēsture. No pirmajiem rakstiem līdz 1999. gadam, Rīga: Zvaigzne ABC 1999.

Berelis Guntis, Neēd šo ābolu, tas ir mākslas darbs. Postmodernisms un latviešu literatūra, Rīga: Atēna 2001.

“Elles ķēķis”, red. L. Soma, Rīga: Zvaigzne ABC [2001].

Jaunākā latviešu literatūra. Žanru pārskati, teorija un kritika, sast. Ausma Cimdiņa, Rīga: LU Akadēmiskais apgāds 2007.

Latviešu literatūra 2000-2006, Rīga: Valters un Rapa 2007.

Latviešu literatūra 2007-2015, sast. Kārlis Vērdiņš, Rīga: LU LFMI 2018.

Latviešu literatūras vēsture, t. I , No rakstītā vārda sākumiem līdz 1918. gadam, Rīga: Zvaigzne ABC 1998.

Latviešu literatūras vēsture, t. II, 1918-1945, Rīga: Zvaigzne ABC 1999.

Latviešu literatūras vēsture, t. III, 1940-1941. 1945-1999, Rīga: Zvaigzne ABC 2001.

Mūsdienu literatūras teorijas, sast. Ieva E. Kalniņa, Kārlis Vērdiņš, Rīga: LU LFMI 2013.

Tabūns Broņislavs, Modernisma virzieni latviešu literatūrā, Rīga: Zinātne 2003.

Lektury obowiązkowe. Semestr 1:

Alunāns Juris, Dziesmiņas, latviešu valodai pārtulkotas, 1856.

Auseklis, Gaismas pils, Rīga: Liesma 1975.

Blaumanis Rūdolfs, dowolny dramat.

Brigadere Anna, dowolny dramat.

Kaudzīte Reinis un Matīss, Mērnieku laiki, dowolne wydanie.

Kurzemes dzejnieks Kristofors Fīrekers. Dzīve un dziesmas, Māras Grudules apcerētas un sakārtotas, Rīga: LU Akadēmiskais apgāds 2015.

Ķikuļu Jēkabs, Dziesmas, Rīga: Liesma 1981.

Latviešu Ārste jeb īsa mācība no tām Vājibām un no šās Zemes Zālēm, ar kuŗām Cilvēkus un Lopus var ārstēt un izzāļot. Jākoba Langes 1768. gada tulkojuma teksts, Rīga: Zvaigzne 1991.

Latviešu dzejas sākotne. Antoloģija, http://lulfmi.lv/files/gramatas/2017-Grudule-Mara-Latviesu-dzejas-sakotne-Antologija.pdf (poezja XVI-XVIII w.)

Merķelis Garlībs, Latvieši, dowolne wydanie.

Merķelis Garlībs, Vanems Imanta. Latviešu teika, dowolne wydanie.

Poruks Jānis, Pērļu zvejnieks, dowolne wydanie.

Pumpurs Andrejs, Lāčplēsis, dowolne wydanie.

Stenders Gothards Frīdrihs, Augstas gudrības grāmata no pasaules un dabas, Rīga: Liesma 1988.

Stenders Gothards Frīdrihs, Bildu abice, Rīga: Liesma 1977.

Stenders Gothards Frīdrihs, Dzeja, Rīga: Zvaigzne ABC (b.d.)

Tā Neredzīga Indriķa dziesmas, Mitau 1806.

Lektury obowiązkowe. Semestr 2:

Antologia poezji łotewskiej, przeł. St. Czernik, Ostrzeszów: Biblioteka Okolicy Poetów 1938.

Ballada o błękitnym wielorybie. Ojārs Vācietis, Imants Ziedonis, Jānis Peters, Maris Čaklais, przeł. J. Litwiniuk, Warszawa: Czytelnik 1982.

Bels Alberts, Būris, dowolne wydanie.

Belševica Vizma, poezja i proza – do wyboru.

Bule Agnese, Latviešu sapnis, Rīga: Neputns 2002.

Čaks Aleksanders, poezja – do wyboru.

Literatura Bursztynowego Wybrzeża, oprac.: część łotewska Monika Warneńska, część estońska Adam Galis, Warszawa: Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej 1962.

Łotewska literatura dziecięca, w: „Literatura Radziecka” 1986, nr 8.

Przybyszewski Stanisław, Confiteor, w: „Życie” 1899, nr 1, s. 1-4.

Rainis Jānis, Czas słońca i inne wiersze, przeł. St. F. Kolbuszewski, J. Kolbuszewski, Warszawa: PIW 1969.

Rainis Jānis, Aforyzmy, przeł. St. F. Kolbuszewski, J. Kolbuszewski, Olsztyn: Wydawnictwo Pojezierze 1988.

Rainis Jānis, Józef i jego bracia. Tragedia w pięciu aktach, przeł. St. F. Kolbuszewski, J. Kolbuszewski, Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum 1991.

Saliņš Gunars, poezja – do wyboru.

Tauns Linards, poezja – do wyboru.

Vācietis Ojārs, poezja – do wyboru.

Vērdiņš Kārlis, Niosłem ci kanapeczkę, przeł. J. Dehnel, Wrocław: Biuro Literackie 2009.

Zariņš Marģeris, Fałszywy Faust, przeł. A. Szymański, w: „Literatura na świecie” 1983, nr 11(148).

Ziedonis Imants, Epifanie, przeł. I. Opielińska, Warszawa: Czytelnik 1986.

Ziedonis Imants, poezja – do wyboru.

Zīverts Martiņš, Kāds, kura nav (1947) lub Vara (1944).

+ łotewska powieść radziecka w tłum.

+ łotewska literatura współczesna: proza i poezja – do wyboru.