Historia literatury litewskiej 1

obowiązkowe

Antropologia kultury 3020-BA1AKU
Historia krajów bałtyckich 3020-BA1HKN
Źródła tradycji litewskiej 3020-BA1ZTL

Znajomość języka litewskiego w stopniu podstawowym.

w sali

Celem konwersatorium jest zapoznanie studentów

z podstawowymi zagadnieniami z zakresu historii literatury litewskiej od początków piśmiennictwa do 1918 roku, w tym sylwetkami najważniejszych twórców poszczególnych epok i najbardziej reprezentatywnymi dziełami literatury litewskiej.

Zajęcia tematycznie będą korespondowały z innymi przedmiotami kierunku „filologia bałtycka”: „Antropologia kultury”, „Historia filozofii”, „Historia krajów bałtyckich”, „Źródła tradycji litewskiej”.

Celem kursu jest zapoznanie studentów z historią literatury litewskiej powstałej do 1918 r. poprzez omówienie:

a) podstawowych zagadnień związanych z charakterystyką nowożytnej literatury litewskiej jako etapu rozwoju literatury litewskiej (twórczość ludowa jako źródło i świadectwo tradycji litewskiej; teksty literackie Wielkiego Księstwa Litewskiego, literatura renesansu, baroku i oświecenia; początki literatury litewskiej; sytuacja kulturalno-literacka oraz teksty literackie na Małej Litwie; problematyka dwujęzyczności literatury litewskiej aż do końca XIX wieku; konteksty: kształtowanie się świadomości kulturowo-politycznej i mitów narodowych, ruch odrodzenia narodowego, zjawiska pozaliterackie końca XIX w., m.in. zakaz używania języka litewskiego w mowie i w piśmie, fenomen kolporterów nielegalnych druków, emancypacja kobiet, walka o sprawiedliwość społeczną i prawa narodu, ruch proletariacki, idee modernistyczne);

b) sylwetek najważniejszych twórców literatury litewskiej do 1918 r.;

c) najbardziej reprezentatywnych utworów literackich powstałych do 1918 r.

Wdrażana będzie praca w grupie, rozwijane umiejętności interpretacji tekstu literackiego za pomocą znanych studentom strategii krytycznoliterackich. Uczestnicy konwersatorium zapoznają się z podstawowymi (klasycznymi) i nowymi opracowaniami z zakresu objętego tematyką konwersatorium, na podstawie których samodzielnie opracowują wybrany problem/temat literatury litewskiej w formie pracy pisemnej.

Szacunkowa, całkowita liczba godzin, które student musi przeznaczyć na osiągnięcie zdefiniowanych dla przedmiotu efektów uczenia się:

konwersatorium = 30 godz.,

samodzielne przygotowanie do każdych zajęć i napisanie pracy pisemnej = 30 godz.,

przygotowanie się do egzaminu końcowego = 60 godz.

RAZEM = 120 godzin.

1. Ogólna charakterystyka początków piśmiennictwa na Litwie – piśmiennictwo starolitewskie w języku staroruskim (kroniki, Statuty Litewskie) i łacińskim (M. Lituanus,

M. Hussovianus, J. Radvanus).

M. Stryjkowski, Kronika polska, litewska, żmódzka

i wszystkiéj Rusi Macieja Stryjkowskiego, [w:] „Litwo, nasza matko miła ...”: antologia literatury o Litwie, przedm., wybór i opr. tekstów R. Koženiauskienė, M. Niedźwiecka, A. Kalėda; słowo wstępne E. Ulčinaitė, Vilnius: Lietuvių rašytojų sąjungos leidykla, 1996. [fragment]

2. Litewska literatura dawna w języku litewskim – ogólna charakterystyka, periodyzacja, kontekst historyczno-społeczny, korespondencja władców Litwy: Mendoga, Giedymina, Witolda.

3. Reformacja i renesans – protestantyzm na Litwie i we wschodnich Prusach (A. Kulvietis, S. Rapolionis, V. Agripa, działalność drukarni M. Radziwiłła Czarnego).

4. Pierwsze druki w języku litewskim (M. Mažvydas Catechismusa prasty szadei). Inni twórcy literatury XVI wieku: P. Gradauskas/ P. Gradowski, E. Piligrimovijus / E. Pielgrzymowski, A. Rimša/ Rymsza.

M. Mažvydas, Knygelės pačios bylo lietuvininkump ir žemaičiump, [w tegoż:] Katekizmas, opr. B. Stundžia,

R. Šepetytė, Vilnius: Baltos lankos, 1997.

5. Literatura religijna na Litwie: przekłady Biblii, postylle, zbiory kazań, rola Kiejdan jako ośrodka kultury (M. Daukša Postilla Catholica, literatura litewskich kalwinów

(M. Pietkiewicz Polski z Litewskim katechism, hymny,

J. Morkūnas (J. Markowicz) i luteran (hymny, J. Bretkūnas Postilla).

M. Dauksza, Przedmowa do czytelnika łaskawego, [w:] „Litwo, nasza matko miła...”: antologia literatury

o Litwie, przedm., wybór i opr. tekstów R. Koženiauskienė,

M. Niedźwiecka, A. Kalėda; słowo wstępne E. Ulčinaitė, Vilnius: Lietuvių rašytojų sąjungos leidykla, 1996.

6. Literatura baroku na Litwie (K. Širvydas, D. Kleinas,

J. Šulcas), wspomnienia, dzienniki podróży (Peregrynacja do Ziemi Świętej (1582-1584) M. Radziwiłła Sierotki, Pamiętnik Teodora Jewłaszewskiego nowogrodzkiego podsędka, 1546-1604”, Diariusz podróży po Europie w latach 1677-1678

T. Billewicza).

K. Szyrwid, Punkty kazań; Morze znaczy nam ludzkie życie na ziemi; Przyczyny, dla których szaleje morze i świat; Wyrzucał Jezus diabła, [w:] „Litwo, nasza matko miła ...”: antologia literatury o Litwie, przedm., wybór i opr. tekstów R. Koženiauskienė, M. Niedźwiecka, A. Kalėda; słowo wstępne E. Ulčinaitė, Vilnius: Lietuvių rašytojų sąjungos leidykla, 1996.

T. Billewicz, Diariusz podróży po Europie w latach 1677-1678, z rękopisu odczytał, wstępem i komentarzem opatrzył M. Kunicki-Goldfinger, Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2004. [fragment]

7. Literatura epoki oświecenia (P. Ruigys, G. Ostermejeris,

K. G. Milkus, A. F. Šimelpenigis-młodszy, K. Donelaitis

(Metai).

K. Donelaitis/K. Donelajtis, Pory roku – Metai, z j. litewskiego przetł. Z. Ławrynowicz, wstęp napisali

A. Wakar, Z. Ławrynowicz, Olsztyn, Białystok: Pojezierze, 1982.

8. Literatura litewska (k. XVIII – 1863) – ogólna charakterystyka. Dwujęzyczna twórczość poetów końca XVIII - I połowy XIX wieku (A. Klementas/A. Klement, D. Poška/D. Paszkiewicz, A. Strazdas/A. Drozdowski, S. T. Valiūnas/S. T. Walenowicz).

D. Paszkiewicz, Chłop żmudzki, przeł. J. Wichert-Kajruksztisowa, [w:] Tam, gdzie malwy lśnią czerwone. Antologia poezji litewskiej, opr. Z. Stoberski, Warszawa:

PWN, 1973.

A. Strazdas, Kukułeczka, Kant na pochwałę miasta Rygi, [w:] P. Bukowiec, Dwujęzyczne początki nowoczesnej literatury litewskiej. Rzecz z pogranicza polonistyki, Kraków: Universitas, 2008.

S. T. Valiūnas, Biruta, [w:] P. Bukowiec, Dwujęzyczne początki nowoczesnej literatury litewskiej. Rzecz z pogranicza polonistyki, Kraków: Universitas, 2008.

9. Litewska historiografia, folklorystyka, poezja i proza dydaktyczna w I połowie XIX wieku (S. Daukantas, L. Rėza,

S. Stanevičius/ S. Staniewicz, L. A. Jucevičius/

L. A. Jucewicz, M. Valančius).

Sz. Staniewicz, Koń i niedźwiedź, Sława Żmudzinom!, przeł. J. Wichert-Kajruksztisowa, M. Jurkowski, [w:] Tam, gdzie malwy lśnią czerwone. Antologia poezji litewskiej, opr. Z. Stoberski, Warszawa: PWN, 1973.

10. Litewscy twórcy połowy XIX wieku (K. Praniauskaitė/

K. Proniewska, K. Kairys, V. Ažukalnis, K. Nezabitauskis,

A. Tatarė).

K. Proniewska, Kalwaria Żmudzka, Wilno i Ostra Brama, [w:] „Litwo, nasza matko miła ...”: antologia literatury

o Litwie, przedm., wybór i opr. tekstów R. Koženiauskienė, M. Niedźwiecka, A. Kalėda; słowo wstępne E. Ulčinaitė, Vilnius: Lietuvių rašytojų sąjungos leidykla, 1996.

11. Litewscy romantycy: A. Baranauskas/ A. Baranowski (Anykščių šilelis) – J. Mačiulis (Maironis).

A. Baranowski, Borek oniksztyński, przekł. poetycki

z j. litewskiego J. J. Rojek; przekł. filologiczny J. Wajna; wstęp, przypisy i bibliogr. M. Jackiewicz, Olsztyn; Białystok: Pojezierze, 1987.

Utwory Maironisa w j. litewskim przygotowane przez prowadzącą (Maironis, Pavasario balsai, Vilnius: Baltos lankos, 1995). [wybór]

12. Sytuacja literatury i kultury litewskiej w II połowie XIX wieku w kontekście ruchu odrodzenia narodowego („Aušra”, „Varpas”), rozwój litewskiej poezji (P. Vaičaitis, V. Kudirka, A. Vienažindys).

Utwory V. Kudirki w j. litewskim przygotowane przez prowadzącą (V. Kudirka, Raštai, redakcinė komisija:

J. Lankutis et al.; parengė A. Vaitiekūnienė, t. 1: Eilėraščiai; Satyros; Originalios prozos fragmentai; Prozos vertimai; Poetinių dramų vertimai, Vilnius: Vaga, 1989). [wybór]

13-14. Rozwój litewskiej prozy i dramatu w II połowie XIX wieku i na początku XX (J. Beniuševičiūtė-Žymantienė (Žemaitė), G. Petkevičaitė-Bitė, S. Ivanauskaitė-Pšibiliauskienė i M. Ivanauskaitė-Lastauskienė (Lazdynų Pelėda), J. Biliūnas, M. Pečkauskaitė (Šatrijos Ragana),

V. Pietaris, A. Fromas-Gužutis, J. Vilkutaitis-Keturakis).

Žemaitė, Petras Kurmelis, [w:] Tam gdzie malwy lśnią czerwone. Antologia literatury litewskiej, opr. Z. Stoberski, Warszawa: PWN, 1973. [fragmenty]

J. Biliūnas, Laska, przeł. A. Lau-Gniadowska, [w:] Tam, gdzie malwy lśnią czerwone. Antologia poezji litewskiej, opr.

Z. Stoberski, Warszawa: PWN, 1973.

15. Charakterystyka głównych tendencji rozwoju literatury litewskiej i zjawisk życia literacko-kulturalnego na Litwie

w latach 1905-1918 (J. A. Herbačiauskas/J. A. Herbaczewski,

M. K. Čiurlionis, S. Kymantaitė-Čiurlionienė).

J. A. Herbaczewski, Współczesna literatura litewska,

[w tegoż:] Głos bólu: (sprawa odrodzenia narodowego Litwy w związku ze sprawą wyzwolenia narodowego Polski), Kraków: S. A. Krzyżanowski, 1912.

Studia, kompendia (w j. polskim)

E. Aleksandravičius, A. Kulakauskas, Pod władzą carów. Litwa w XIX wieku, przeł. B. Kalęba, Kraków: Universitas, 2003.

P. Bukowiec, Dwujęzyczne początki nowoczesnej literatury litewskiej. Rzecz z pogranicza polonistyki, Kraków: Universitas, 2008.

M. Jackiewicz, Dzieje literatury litewskiej do 1917, t. 1, Warszawa: Ex Libris - Galeria Polskiej Książki, 2003.

B. Kalęba, Rozdroże. Literatura polska w kręgu litewskiego odrodzenia narodowego, Kraków: Universitas, 2016.

Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego: analizy i obrazy, opr. V. Ališauskas et al.; przekł. P. Bukowiec, B. Kalęba,

B. Piasecka, Kraków: Universitas, 2006 (lub wyd. 2 – 2011).

J. Niedźwiedź, Kultura literacka Wilna (1323-1655): retoryczna organizacja miasta, Kraków: Universitas, 2012.

Z. Stoberski, Historia literatury litewskiej. Zarys, wyd. 2 popr. i rozsz., Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986. (lub wcześniejsze)

Studia, kompendia (w j. litewskim i angielskim)

Lietuvių literatūros istorija: XIX amžius, red. i opr.

J. Girdzijauskas, Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2001.

Lithuanian literature, red. V. Kubilius, tłum. na j. angielski R. Dapkutė, D. Bartkutė, Vilnius: Vaga, 1997.

Lietuvių literatūros enciklopedija, red. V. Kubilius,

V. Rakauskas, V. Vanagas, Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2001 – www.lle.lt

E. Ulčinaitė, A. Jovaišas, Lietuvių literatūros istorija: XIII-XVIII amžius, red. M. Vaicekauskas, Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2003.

Po ukończeniu przedmiotu student:

WIEDZA

- wymienia i definiuje podstawowe zjawiska, kategorie

i prądy w historii literatury litewskiej (od początków piśmiennictwa do 1918 r.);

- zna elementarną terminologię historycznoliteracką związaną

z procesem rozwoju literatury litewskiej, z uwzględnieniem perspektywy komparatystycznej i kulturowej;

- zna w zakresie podstawowym wybranych twórców nowożytnej literatury litewskiej i ich najbardziej reprezentatywne dzieła (powstałe do 1918 r.)

UMIEJĘTNOŚCI

- czyta, interpretuje i analizuje teksty literackie za pomocą właściwych metod nauki o literaturze, uwzględniając kontekst historyczny i kulturowy;

- posiada umiejętność wyciągania wniosków, dyskutowania, formułowania sądów i argumentacji nt. dzieł litewskiej literatury;

- pisze pracę pisemną z zakresu literatury litewskiej (dzieł powstałych do roku 1918), w sposób poprawny posługując się literaturą sekundarną.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

- integruje wiedzę o literaturze litewskiej z wcześniej zdobytą wiedzą z zakresu historii literatury i kultury europejskiej;

- dostrzega ścisły związek między sprawnym i elastycznym posługiwaniem się wiedzą z zakresu historii literatury i kultury a umiejętnościami komunikacyjnymi wymaganymi przez zróżnicowany kulturowo rynek pracy;

- rozumie potrzebę aktywnego uczestniczenia w zdobywaniu wiedzy humanistycznej, w kształtowaniu własnej osobowości i formowaniu postaw inteligenckich.

Egzamin końcowy, do którego student jest dopuszczony pod warunkiem uzyskania zaliczenia semestralnego.

Warunki uzyskania zaliczenia semestralnego:

a) kontrola obecności (student ma prawo do 2 nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze, każda kolejna nieobecność musi być zaliczona w sposób uzgodniony z prowadzącą; nieobecność na 50 proc. zajęć wyklucza przystąpienie do egzaminu);

b) aktywny udział w dyskusjach;

c) systematyczne przygotowywanie się do zajęć (lektura tekstów obowiązkowych);

d) pozytywna ocena z pracy rocznej z zakresu literatury litewskiej powstałej do roku 1918,

3) ustny egzamin końcowy.

-