Uniwersytet Warszawski, Wydział Fizyki - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Metodologia badań językoznawczych - synchroniczna

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 3003-11B1MS
Kod Erasmus / ISCED: 09.304 Kod klasyfikacyjny przedmiotu składa się z trzech do pięciu cyfr, przy czym trzy pierwsze oznaczają klasyfikację dziedziny wg. Listy kodów dziedzin obowiązującej w programie Socrates/Erasmus, czwarta (dotąd na ogół 0) – ewentualne uszczegółowienie informacji o dyscyplinie, piąta – stopień zaawansowania przedmiotu ustalony na podstawie roku studiów, dla którego przedmiot jest przeznaczony. / (0232) Literatura i językoznawstwo Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Metodologia badań językoznawczych - synchroniczna
Jednostka: Instytut Języka Polskiego
Grupy: Harmonogram zajęć - filologia polska, st. stacjonarne, drugiego stopnia
Harmonogram zajęć - filologia polska, st. stacjonarne, drugiego stopnia, I rok
Metodologia badań filologicznych - I roku 2-go stopnia - obowiązkowo jeden wykład do wyboru
Polonistyczne minimum programowe
Przedmioty obowiązkowe dla I rok filolgii polskiej od cyklu 2019 - stacjonarne 2-go stopnia
Wszystkie przedmioty polonistyczne - oferta ILP (3001...) , IJP (3003...) i IPS (3007...)
Punkty ECTS i inne: 3.00 Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Rodzaj przedmiotu:

obowiązkowe

Założenia (opisowo):

Wcześniejsza wiedza z zakresu przedmiotów językoznawczych (noj-u, gojp-u, ghjp) – wykład jest adresowany do studentów IV roku.

Tryb prowadzenia:

w sali

Skrócony opis:

Wykład jest poświęcony omówieniu wybranych współczesnych metodologii językoznawczych. Ma za zadanie dostarczyć uporządkowanej wiedzy z zakresu współczesnej lingwistyki, jej kierunków i nurtów, stosowanych metod badawczych, badanych obiektów, typów definicji itd.

Pełny opis:

I. Zakres tematyczny wykładu wyznacza jego tytuł – zajęcia te dotyczą teoretycznych i metodologicznych problemów współczesnego językoznawstwa.

II. Zagadnienia

Ogólny podział nauk. Miejsce nauk humanistycznych wśród innych typów nauk. Swoistość nauk humanistycznych. Różne rozumienia pojęcia kultury.

Interpretacja (rozumienie) jako podstawowe pojęcie nauk humanistycznych; interpretacja w języku. Wartościowanie.

Językoznawstwo w obrębie innych nauk.

Fakty językowe jako obiekty badań naukowych. Od tekstu do systemu i od systemu do tekstu. Opozycja langue i parole. Triada: system, norma, uzus.

Problem jednostek języka i konstrukcji. Miejsce frazeologizmów w obrębie systemu językowego.

Problemy teoretyczno-metodologiczne badania tekstów. Problemy definicji: tekst 1 i tekst 2 (stanowiska badaczy). Mechanizmy spójności tekstu. Tekst a wypowiedź i dyskurs, pojęcie tekstemu. Wieloznaczność pojęcia dyskurs. Typy dyskursów.

Językoznawstwo pragmatyczne – próba definicji; stan badań.

Problematyka aktów mowy, ich typy.

Badanie mechanizmów rozumienia wypowiedzi.

Implikatury Grice’a.

Teoria ram interpretacyjnych Ch. Fillmore’a. Teoria relewancji D. Sperbera i D. Wilson.

Językoznawstwo pragmatyczne (poststrukturalne) a językoznawstwo strukturalne.

Strukturalizm jako paradygmat nauki.

Strukturalizm w językoznawstwie: szkoły, odmiany strukturalizmu.

Metodologia strukturalizmu – podstawowe pojęcia, sposób analizy.

Cechy językoznawstwa strukturalnego.

Zasadnicze cechy językoznawstwa strukturalnego – synteza.

Wpływ ujęć generatywnych na opis polskiej składni i słowotwórstwa. Składnia predykatowo-argumentowa. Słowotwórstwo semantyczno-składniowe.

Kształtowanie się poststrukturalizmu. Cechy językoznawstwa poststrukturalnego w opozycji do strukturalnego.

Językoznawstwo kognitywne – jego nurty.

Podstawy metodologiczne badań semantycznych.

W poszukiwaniu istoty znaczenia. Filozoficzne koncepcje znaczenia.

Językoznawcze koncepcje znaczenia. Problem opisu znaczenia (typ metajęzyka: sztuczny, naturalny, język myśli). Czy znaki odnoszą się do rzeczywistości? Teorie znaczenia.

Semantyka strukturalna (opis systemu) a semantyka kognitywna.

Definicja strukturalna a definicja otwarta (kognitywna).

Semantyka a pragmatyka językoznawcza.

Cechy językoznawstwa kognitywnego. Semantyka kognitywna – najważniejsze kwestie. Znaczenie danego wyrażenia w ujęciu kognitywnym. Sposoby reprezentowania znaczenia wyrażeń (jednostek językowych i tekstowych). Rola wiedzy o świecie. Metafora jako operacja na tekście i jako mechanizm poznawczy. Badanie przesunięć metaforycznych i metonimicznych w znaczeniach wyrazów. Tworzenie amalgamatów. Polisemia właściwa a kreatywne użycie wyrazów.

Literatura:

LITERATURA PRZEDMIOTU (W WYBORZE).

Zawartość sekwencji nie jest przyporządkowana poszczególnym wykładom.

Ajdukiewicz K., 1985, Metodologiczne typy nauk, (w:) Język i poznanie 1. W-wa.

Pelc J., 2000, Myśli o jęz. humanistyki, (w:) Język współcz. humanistyki. W-wa.

Saussure F., 1961, Kurs językoznawstwa ogólnego. W-wa, R. III, 2.

*

Beaugrande R., Dressler W., 1990, Wstęp do lingwistyki tekstu, W-wa.

Dobrzyńska T., 1993, Pojęcie tekstu. Tekst – całościowy komunikat, [w:] Tekst: próba syntezy. W-wa.

Labocha J., 1996, Tekst, wypowiedź, dyskurs, [w:] Styl a tekst. Opole.

Bartmiński J., Niebrzegowska S., 2009, Tekstologia, Warszawa.

van Dijk T., 2001, Badania nad dyskursem, [w:] Dyskurs jako struktura i proces. Warszawa.

Duszak A., 1998, Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa. Warszawa.

Wojtak M., 2019, Wprowadzenie do genologii, Lublin.

Czachur W., 2020, Lingwistyka dyskursu jako integrujący program badawczy, Wrocław.

Czachur W., Kulczyńska A., Kumięga Ł., red., 2018, Jak analizować dyskurs? Perspektywy dydaktyczne Kraków.

*

Austin J., 1974, Performatywy i konstatacje, [w:] Brytyjska szkoła analityczna. Warszawa.

Austin J., 1962, How to Do Things with Words, Oxford [tłum. polskie: W-wa 1993].

Searle J., 1987, Czynności mowy. Warszawa.

Grice H., 1977, Logic and Conversation, Przegląd Hum. 6.

Bogusławski A., 2008, Semantyka, pragmatyka. Leksykografa głos demarkacyjny, W-wa.

Grzegorczykowa R., 2013, O różnych rozumieniach pragmatyki w językoznawstwie, Biuletyn PTJ LXIX, s. 5-22.

Polański K., 1993, Pragmatyka językowa, w: Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, Wrocław.

*

Sperber D., Wilson D., Relewancja: komunikacja i poznanie, Kraków 2011.

*

I. Szymańska, Semantyka ram: rozwój koncepcji i kierunki zastosowań, [w:] Metodologie językoznawstwa…, Łódź 2010, s. 91-108

R. Tokarski, Semantyka nazw barw, Lublin 1995 i n.

K. Waszakowa, 1997, O nowych zjawiskach leksykalnych w świetle semantyki rozumienia, [w:] „Semantyczna struktura słownictwa i wypowiedzi”. Pod red. R. Grzegorczykowej i Z. Zaron, Warszawa, s. 9-24.

*

Apresjan J., 1972, Definiowanie znaczeń leksykalnych jako zagadnienie semantyki teoretycznej, [w:] Semantyka i słownik, Wrocław

________, 2000, Semantyka leksykalna. W-wa, rozdz. II

*

Bartmiński J., Tokarski R., 1993, Definicja semantyczna: czego i dla kogo? [w:] O definicjach i definiowaniu, red. J. Bartmiński i R. Tokarski. Lublin.

Bartmiński J., 2006, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji, [w:] tegoż: Językowe podstawy obrazu świata. Lublin.

Niebrzegowska-Bartmińska S., 2020, Definiowanie w i profilowanie pojęć w (etno)lingwistyce. Lublin 2020.

Tokarski R., 2006, Konotacja semantyczna – strukturalistyczna czy kognitywna?, [w:] Językoznawstwo Kognitywne III, red. O. Sokołowska, D. Stanulewicz, Gdańsk , s. 209-226.

Kardela H., 2006, Metodologia językoznawstwa kognitywnego, [w:] P. Stelmaszczyk (red.) Metodologie językoznawstwa. Podstawy teoretyczne, Łódź, Wydawnictwo UŁ.

*

Wierzbicka A., 1999, Język – umysł – kultura. W-wa, s. 5-10.

*

Dobrzyńska T., 1994, Mówiąc przenośnie... W-wa.

Lakoff G., Johnson M., 1988, Metafory w naszym życiu. W-wa.

*

Grzegorczykowa R., 1998, O rozumieniu prototypu i stereotypu we współczesnych teoriach semantycznych, [w:] Język a kultura , t. 12, red. J. Anusiewicz i J. Bartmiński. Wrocław.

Tabakowska E., 1995, Gramatyka i obrazowanie. Wprowadzenie do językoznawstwa kognitywnego, Kraków. Wydawnictwo Oddziału PAN.

*

Waszakowa K., 2011, Najnowsze metodologie badań porównawczych w zakresie semantyki leksykalnej, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, z. LXVII, s. 117-137.

WYBRANE PODRĘCZNIKI AKADEMICKIE

Grzegorczykowa R., 2010, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa.

Langacker R., 2009, Gramatyka kognitywna.Wprowadzenie. Kraków.

Tabakowska E., red., 2001, Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa. Kraków.

Tokarski R., 2013, Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej. Lublin. Universitas.

Efekty uczenia się:

Po ukończeniu przedmiotu student:

- sprawnie posługuje się aparatem pojęciowym z zakresu metodologii

lingwistyki współczesnej (polskiej i zagranicznej);

- porównuje i poddaje krytyce narzędzia badawcze wypracowane przez współczesne językoznawstwo;

- umiejętnie korzysta z polskiej i obcej literatury przedmiotu;

- korzysta z najnowszych polskich słowników, w tym słowników specjalistycznych nowych wyrazów, słowników etymologicznych i gramatycznych;

- dostrzega problemy badawcze.

Metody i kryteria oceniania:

- kontrola obecności na wykładzie

- pisemny sprawdzian na zaliczenie (na ostatnich zajęciach).

Dopuszczane 2 nieobecności nieusprawiedliwione, większa liczba wymaga usprawiedliwienia.

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2023/24" (zakończony)

Okres: 2023-10-01 - 2024-01-28
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 30 godzin, 50 miejsc więcej informacji
Koordynatorzy: Iwona Burkacka, Marta Chojnacka-Kuraś, Krystyna Waszak
Prowadzący grup: Krystyna Waszak
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Wykład - Zaliczenie na ocenę
Tryb prowadzenia:

w sali

Uwagi:

UWAGA:

1) Proponowany zestaw zagadnień może być modyfikowany.

2) Do poszczególnych tematów bywa dodawana podczas wykładu literatura zalecana.

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2024/25" (jeszcze nie rozpoczęty)

Okres: 2024-10-01 - 2025-01-26
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 30 godzin, 50 miejsc więcej informacji
Koordynatorzy: Iwona Burkacka, Marta Chojnacka-Kuraś, Krystyna Waszak
Prowadzący grup: Krystyna Waszak
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Wykład - Zaliczenie na ocenę
Tryb prowadzenia:

w sali

Uwagi:

UWAGA:

1) Proponowany zestaw zagadnień może być modyfikowany.

2) Do poszczególnych tematów bywa dodawana podczas wykładu literatura zalecana.

Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski, Wydział Fizyki.
ul. Pasteura 5, 02-093 Warszawa tel: +48 22 5532 000 https://www.fuw.edu.pl/ kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.3.0 (2024-03-22)