Entomology

fakultatywne
monograficzne

Preferowana wiedza z zakresu podstaw zoologii.

Celem zajęć jest zdobycie wiedzy o biologii i ekologii owadów, ze szczególnym uwzględnieniem lokalnej fauny, a w niej grup mogących mieć znaczenie w praktyce ochrony przyrody i środowiska. Część teoretyczna obejmuje zagadnienia ogólne, dotyczące m. in. taksonomii, filogenezy, ontogenezy, ekofizjologii, ekologii, biogeografii i zróżnicowania. Część praktyczna dotyczy znajomości źródeł, umiejętności wyszukiwania przydatnych informacji, rozpoznawania i klasyfikacji, metod konserwacji i preparatyki, a także dokumentacji okazów i obserwacji, w tym z użyciem współczesnych narzędzi rejestracji danych. Zajęcia mają charakter wyjazdu z częścią terenową, podczas której gromadzony jest materiał dydaktyczny uzupełniający zakonserwowane okazy niezbędne do poznania różnorodności owadów. Miejce prowadzenia zajęć będzie potwierdzone przed rozpoczęciem zapisów.

Celem zajęć jest poznanie różnorodności owadów, ze szczególnym uwzględnieniem fauny krajowej, a w niej grup mogących mieć znaczenie w praktyce ochrony przyrody i środowiska. Uczestnicy poznają wszystkie rzędy owadów, wybrane rodziny w obrębie większości z nich, a w niektórych przypadkach będą także oznaczać rodzaje i gatunki.

Tematyka zajęć – część teoretyczna:

1. Wiadomości ogólne: stan wiedzy nt. owadów, ich znaczenie w historii i współczesnym świecie; historia entomologii; zmiany systemów klasyfikacji i zasady nomenklatury; znaczenie zbiorów przyrodniczych, istotność instytucji muzealnych i długoletnich programów gromadzenia kolekcji,

2. Ewolucja owadów: powstanie owadów i dane o faunie kopalnej; czynniki wpływające na specjację i obecną różnorodność; współczesne poglądy na drzewo filogenetyczne grupy,

3. Przegląd taksonomiczny w podziale na grupy: inne grupy Arthropoda (informacje ogólne); Entognatha i pozostałe Apterygota; Palaeoptera; Polyneoptera; Paraneoptera; Endopterygota – Neuropterida, Coleopterida, Antliophora, Amphiesmenoptera, Hymenoptera,

4. Zróżnicowanie i biogeografia poszczególnych rzędów, ontogeneza i charakterystyka morfologiczna; dane o faunie krajowej.

5. Tematy przekrojowe:

- zjawiska społeczne, geneza społeczeństw owadów, charakterystyka grup eusocjalnych i przedspołecznych;

- rola owadów w ekosystemach, czynniki limitujące występowanie owadów; środowiska typowe i ekstremalne,

- adaptacje i sposoby odżywiania się w kontekście udziału w sieciach troficznych i roli w ekosystemach, typ ontogenezy a nisza ekologiczna gatunku.

- interakcje międzygatunkowe,

- znaczenie gospodarcze owadów, fauna synantropijna, entomologia weterynaryjna, medyczna, owady jako pokarm, rola w przemyśle i otoczeniu człowieka,

- owady a ochrona przyrody i środowiska, kryteria ochrony gatunkowej i kategoryzacji stopnia zagrożenia (IUCN), przegląd danych o ochronie owadów, bioindykacja i gatunki wskaźnikowe.

Część praktyczna

1. Dobór i korzystanie ze źródeł informacji: krytyczny przegląd literatury i źródeł internetowych pomocnych w oznaczaniu; zasady korzystania z kluczy, przewodników i atlasów; podstawy metodologiczne oznaczania na różnych poziomach dokładności,

2. Metody zbioru, konserwacji i zasady dokumentacji entomologicznej: przegląd i wykorzystanie metod stosowanych w zbieraniu danych entomologicznych od pozyskania materiału w terenie poprzez preparatykę i metody konserwacji, po opisywanie okazów i bazy danych do gromadzenia oraz współdzielenia informacji, organizacja kolekcji entomologicznej

3. Rozpoznawanie owadów – poziom szczegółowy: oznaczanie na podstawie cech charakterystycznych wybranych taksonów na poziomie rodziny i niższym.

4. Bezpośrednia interakcja z żywym materiałem – obserwacja i hodowla, metody rozpoznawania i wykrywania gatunków na podstawie śladów, żerowisk i struktur.

Klucze do oznaczania wielu autorów i inne źródła w formie papierowej i elektronicznej. Szczegółowy wykaz bibliografii będzie udostępniony przed rozpoczęciem zajęć.

Efekty uczenia się studenta:

I. Wiedza

• Zna zróżnicowanie strukturalne, genetyczne, metaboliczne i funkcjonalne organizmów żywych oraz ich wzajemne relacje (K_W03 BI2)

• Rozumie wzajemne relacje organizm-środowisko, stosując hipotezy dotyczące czasowych i przestrzennych uwarunkowań różnorodności biologicznej (K_W04 BI2)

• Zna specjalistyczne pojęcia terminologii biochemicznej, mikrobiologicznej, biologii grzybów, roślin i zwierząt, genetyki, biologii molekularnej i biologii środowiskowej oraz literaturę kierunkową z tych obszarów (K_W06 BI2)

• Rozumie wzajemne pokrewieństwa wszystkich żywych organizmów Zna zaawansowaną metodologię filogenetyczną pozwalającą na ustalenie relacji pokrewieństwa między organizmami (K_W07 BI2)

• Zna różnorodne techniki i narzędzia badawcze, stosowane w naukach biologicznych i właściwie planuje ich wykorzystanie do rozwiązywania postawionych zadań (K_W10 BI2)

• Zna specjalistyczne metody i techniki prowadzenia badań terenowych w środowisku przyrodniczym oraz sposoby ich wykorzystania w ochronie środowiska przyrodniczego (K_W11 BI2)

• Posiada rozszerzoną wiedzę o zasadach BHP i zasadach ergonomii, zapewniających bezpieczną pracę w laboratorium, w tym pracę z wykorzystaniem substancji promieniotwórczych (K_W16 BI2)

• Zna i rozumie zasady ochrony praw autorskich oraz własności intelektualnej (K_W17 BI2)

• Dostrzega dynamiczny rozwój nauk przyrodniczych oraz powstawanie nowych dyscyplin badawczych, a także identyfikuje najistotniejsze trendy rozwoju nauk biologicznych w zakresie studiowanej przez siebie specjalności (K_W18 BI2)

• Zna możliwości wykorzystania wiedzy z zakresu nauk biologicznych do tworzenia i rozwoju form indywidualnej przedsiębiorczości (K_W19 BI2)

II. Umiejętności

• Wybiera i stosuje techniki i narzędzia badawcze adekwatne do problemów studiowanej specjalności nauk biologicznych (K_U01 BI2)

• Wykorzystuje specjalistyczne metody i techniki stosowane w pracy terenowej w środowisku przyrodniczym (K_U02 BI2)

• Wykorzystuje w sposób biegły naukowe i popularnonaukowe teksty biologiczne w języku ojczystym i angielskim oraz komunikuje się w języku angielskim na poziomie B2+ (K_U03 BI2)

• Wykazuje umiejętność krytycznej analizy i selekcji informacji biologicznych, zwłaszcza ze źródeł elektronicznych i mediów (K_U04 BI2)

• Potrafi pod nadzorem opiekuna naukowego planować i wykonać eksperyment z zastosowaniem poznanych metod; umie zaproponować metody przeprowadzenia wskazanych oznaczeń oraz ocenić przydatność metod i ich ograniczenia dla badanego materiału (K_U07 BI2)

• Potrafi krytycznie opracować wybrany problem biologiczny na podstawie danych literaturowych i wyników własnych badań, formułując własne opinie i wnioski (K_U08 BI2)

• Prezentuje krytycznie prace badawcze z zakresu wybranej specjalności nauk biologicznych z użyciem środków komunikacji werbalnej oraz multimediów (K_U09 BI2)

• Posiada umiejętność przygotowania i wygłoszenia wystąpień ustnych w języku polskim i angielskim, zgodnie z wymaganiami określonymi dla poziomu B2+ (K_U11 BI2)

III. Kompetencje społeczne

• Rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie, inspirując rozwój tej potrzeby u innych (K_K01 BI2)

• Rozumie potrzebę pełnienia roli edukacyjnej w społeczeństwie, w zakresie działalności opartej na wiedzy i umiejętnościach z zakresu biologii (K_K02 BI2)

• Potrafi pracować w zespole, realizując własne badania, współorganizując pracę całego zespołu (K_K04 BI2)

• Stosuje zasady etyki badawczej, rozstrzygając dylematy związane z wykonywaniem zawodu (K_K06 BI2)

• Odczuwa potrzebę stałego dokształcania się i aktualizowania wiedzy, korzystając ze źródeł naukowych i popularnonaukowych, dotyczących specjalistycznych nauk biologicznych (K_K07 BI2)

• Krytycznie analizuje informacje pojawiające się w środkach masowego przekazu i potrafi wykorzystać je w praktyce (K_K10 BI2)

• Zna terminologię oraz metody (i urządzenia badawczo-pomiarowe) wykorzystywane w zakresie ochrony przyrody (K_W04 OS2)

• Posiada umiejętność zaproponowania odpowiedniej metody monitoringu gatunków i siedlisk przyrodniczych (K_U17 OS2)

Ocena wystawiana jest na podstawie wyników testów pisemnych oraz aktywności w trakcie zajęć terenowych i laboratoryjnych