Dzieje narodu żydowskiego od starożytności do Haskali

fakultatywne
obowiązkowe
ogólnouniwersyteckie

Wykład przedstawia ogólny zarys historii Izraela i Żydów z perspektywy lektury tekstów źródłowych.

w sali

Historia starożytnego Izraela jest najlepiej znana z narracji zawartych w Biblii Hebrajskiej (Stary Testament). Tam jednak nazwa „Izrael” obejmuje szeroką gamę podmiotów społecznych i politycznych na przestrzeni wielu stuleci. Kolejne traumatyczne doświadczenia niewoli i wygnania potęgowały proces powstawania żydowskiej diaspory we wszystkich częściach starożytnego świata. Aż do czasów Haskali (żydowskiego oświecenia), broniąc swojej integralności i tożsamości, Żydzi starali się nie mieszać z otaczającymi ich kulturami. Doświadczenie procesów historycznych pokazuje, że zachowali swoją tożsamość jako naród zjednoczony wspólną historią, a nie tylko religią i jej zasadami.

Dlatego dziś, pomimo zróżnicowania form judaizmu, idea jednego narodu wywodzącego się z własnej wspólnej historii łączy wszystkich Żydów żyjących w rozproszeniu na świecie z tymi, którzy powrócili do Izraela.

Wykład obejmuje w porządku chronologicznym następujące zagadnienia:

1) Ogólne wprowadzenie do tekstów źródłowych: Biblii, apokryfów, dokumentów epigraficznych i literatury rabinicznej. Ludy i ziemie dziejów biblijnych. Geografia i archeologia biblijna. Metody krytycznej lektury tekstów źródłowych.

2) Pięcioksiąg: Prahistoria biblijna (Rdz 1-11); Historia Patriarchów (Rdz 12-50); Wyjście z Egiptu; Zawarcie przymierza i droga do Kanaanu. Osadnictwo izraelskie w Kanaanie (Joz - Sdz). Religia i kultura kananejska.

3) Powstanie i podział królestwa (1-2 Sm , 1 Krl). Życie codzienne w starożytnym Izraelu. Kult religijny publiczny i prywatny w starożytnym Izraelu. Wielcy prorocy VIII w. p.n.e.

4) Próby reform i upadek monarchii Izraela i Judy. judzkiego. Historia deuteronomistyczna. Literatura okresu niewoli babilońskiej.

5) Powrót i odbudowa - okres Perski. Powygnaniowa społeczność żydowska. Edukacja i formacja religijna.

6) Hellenizacja i okres rzymski. Powstanie Machabejskie . Dynastia hasmonejska i herodiańska. Pierwsza i druga wojna żydowska. Rozwój diaspory.

7) Średniowiecze: Żydzi w chrześcijańskiej Europie (Aszkenazi). Żydzi w średniowiecznym świecie arabskojęzycznym . Punkt zwrotny: wypędzenie z Hiszpanii . Średniowieczny mistycyzm żydowski

8) Okres nowożytny (XVI-XVIII wiek): Judaizm i nauka w epoce odkryć . Historia chasydyzmu (początki i rozwój). Żydzi i judaizm we nowożytnym Nowym Świecie (Ameryka Środkowa i Północna) i Ameryce Północnej. Żydzi w Imperium Osmańskim .

The Cambridge History of Ancient Judaism, t. III i IV, Cambridge 1999-2006.

M. Liverani, Israel’s history and the history of Israel, London 2005

M. Goodman, Rzym i Jerozolima [Rome and Jerusalem], Warszawa 2007;

Jewsih Daily Life in Roman Palestine, ed. C. Hezser, Oxford 2010;

J. Magness, The Archaeology of the Holy Land : From the Destruction of Solomon's Temple to the Muslim Conquest, Cambridge - New York 2012.

B. Wellman, History of the Jews: an Enthralling Guide from Ancient Times to the Present. EH Jolen, 2023.

A.T. Levenson (ed.), The Wiley-Blackwell History of Jews and Judaism. Wiley 2012.

WIEDZA

- ma uporządkowaną wiedzę szczegółową o historii Żydów i Izraela [K_W06].

- ma uporządkowaną wiedzę szczegółową o zagadnieniach społeczno-kulturowych Izraela w zakresie środowiska naturalnego, sytuacji etnicznej, demograficznej i politycznej [K_W09].

- zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji różnych wytworów kultury właściwe dla wybranych teorii i szkół badawczych w zakresie studiów nad kulturą oraz literaturoznawstwa, religioznawstwa i historii [K_W18].

UMIEJĘTNOŚCI

- potrafi wskazać źródła różnic kulturowych w Izraelu i w diasporze żydowskiej [K_U02].

- potrafi zastosować wiedzę z zakresu historii Izraela i Żydów do analizy i interpretowania wydarzeń współczesnego świata [K_U04].

- potrafi zastosować wiedzę z zakresu problematyki społeczno-kulturowej w typowych sytuacjach profesjonalnych [K_U09].

- posiada umiejętność prezentacji zagadnień szczegółowych z zakresu problematyki kulturowej judaizmu i Izraela w języku polskim oraz w języku hebrajskim z uwzględnieniem tradycji intelektualnej judaizmu i Izraela [K_U21].

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

- rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie [K_K01].

- ma świadomość odmienności kulturowej i jej źródeł religijnych, filozoficznych, obyczajowych i historycznych oraz jej znaczenia dla rozumienia współczesnego świata [K_K05].

- widzi potrzebę prowadzenia dialogu międzykulturowego [K_K06].

- ma świadomość znaczenia kultury Izraela w kulturze światowej [K_K07].

Końcowa ocena zaliczająca jest średnią obliczoną na podstawie ocen z egzaminu końcowego (testu), eseju lub referatu oraz obecności i aktywności na zajęciach.