Współczesne zmiany w polszczyźnie: język inkluzywny i inne zjawiska leksykalno-gramatyczne

seminaria magisterskie

Studenci powinien mieć podstawową wiedzę z zakresu gramatyki polskiej i językoznawstwa polonistycznego. Powinni znać i rozumieć terminologię

lingwistyczną oraz podstawy metodologii badań językoznawczych

w sali

Na zajęciach przedstawimy mechanizmy tworzenie innowacji językowych i omówimy innowacje powstałe w ciągu ostatnich lat. Nie ograniczamy się do nowych leksemów, lecz także do konstrukcji gramatycznych. Zwrócimy uwagę na innowacje inkluzywne, reagujące na wrażliwość grup mniejszościowych. Celem zajęć jest napisanie przez studentów prac magisterskich.

Na zajęciach przedstawimy mechanizmy tworzenia innowacji językowych, omówimy formy i konstrukcje powstałe w ciągu ostatnich lat. Zwrócimy uwagę na innowacje inkluzywne oraz upraszczające. W pierwszej części zajmiemy się mechanizmem zmian językowych w historii i przedstawimy narzędzia korpusowe do ich badania. W drugiej części przyjrzymy się kategoriom gramatycznym i częściom mowy z punktu widzenia precyzji wyrażania oraz kategoryzacji świata we współczesnym dyskursie społecznym. Przeanalizujemy innowacje leksykalne i gramatyczne jako precyzujące lub stylizujące, mieszające styl potoczny oraz slang z językiem publicznym. Postaramy się też opisać język inkluzywny, czyli takie użycie języka, które zwraca uwagę na wrażliwość grup mniejszościowych. Przyjrzymy się feminatywom, neutratywom oraz innym nazwom inkluzywnym. Przedstawimy oś gramatyczną zmian inkluzywnych, tzn. tendencje do przesuwania informacji potencjalnie stygmatyzujących z rzeczownika na inne części mowy (np. inwalid(k)a > nie pełnosprawny(a) > z niepełnosprawnością). Zwrócimy uwagę na opozycje opozycji inkluzywnych oraz upraszczających. Innowacje będziemy opisywać w kontekście historycznym (historii ostatnich dziesięcioleci), ponieważ pojawienie się nowej formy językowej, związane jest często z odejściem starszej.

Listę lektur doprecyzujemy podczas zajęć, tak aby były zgodne z zainteresowaniami i potrzebami uczestników seminarium na różnych etapach przygotowania pracy magisterskiej.

Bąba S., 1989, Innowacje frazeologiczne współczesnej polszczyzny, Poznań.

Buttler D., 1976, Innowacje składniowe współczesnej polszczyzny, Warszawa.

B. Dunaj, 2000, O stanie współczesnej polszczyzny (w:) Język trzeciego tysiąclecia, Kraków, s. 25-34.

Gębka-Wolak M., 2022, Językowe wykładniki niebinarności płci w polszczyźnie. Część 2: Innowacje a system i tendencje rozwojowe, Prace językoznawcze XXIV, 1: 101-116.

Górski R. L., Król M., Eder M., 2019, Zmiana w języku. Studia kwantytatywno-korpusowe. Kraków: IJP PAN.

Langacker R., 2009, Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie, r. 4, Kategorie gramatyczne, Kraków.

Linde-Usiekniewicz J., Łaziński M., 2022, Język niedyskryminujący, w: (red. M. Bańko) Polszczyzna na co dzień, wyd. III, Warszawa, 785-814.

Łaziński M., 2021, Przyimki na, w oraz do przed nazwami państw. Historia i perspektywy zmian łączliwości, Język Polski 2021, https://jezykpolski.pl/index.php/jp/article/view/63.

Małocha-Krupa, 2018, Feminatywum w uwikłaniach językowo-kulturowych, Wrocław.

Przybylska R., 2021, Przyimki i polityka, w: (red. E. Horyń i in.) Język polski – między tradycją a współczesnością, Kraków 2021, 162-172.

Szpyra-Kozłowska J., 2021, Nianiek, ministra i japonki. Eseje o języku i płci. Kraków: Univeritas.

Walkiewicz A., 2022, „Językowe wykładniki niebinarności płci w polszczyźnie. Część 1: Wprowadzenie do problematyki i próba semantyzacji”, Prace językoznawcze XXIV, 1: 85-100.

Waszakowa K., 1996, Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Rzeczowniki z formantami paradygmatycznymi, Warszawa.

Waszakowa K., 1994, Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Rzeczowniki sufiksalne obce, Warszawa.

Waszakowa K., 2005, Przejawy internacjonalizacji w słowotwórstwie współczesnej polszczyzny, Warszawa.

Waszakowa K., 2017, Kognitywno-komunikacyjne aspekty słowotwórstwa. Wybrane zagadnienia opisu derywacji w języku polskim, Warszawa (http://www.bijp.uw.edu.pl/files/Waszakowa%202017.pdf).

Po ukończeniu seminarium studenci:

WIEDZA

- znają typologię, uwarunkowania i główne kierunki współczesnych innowacji językowych

- znają terminologię, teorie i metodologie badań z zakresu językoznawstwa, przydatne w analizach gramatycznych i leksykologicznych.

UMIEJĘTNOŚCI

- potrafią z pomocą korpusów i narzędzi technologii językowej gromadzić i poddać selekcji materiał językowy będący przedmiotem analizy gramatycznej lub leksykalnej

- potrafią zlokalizować zmiany językowe w czasie, opisać kontekst i przyczyny powstania najnowszych innowacji

- potrafią poprawnie formułować wnioski płynące z analizy materiału

- potrafią prowadzić na poziomie podstawowym pracę badawczą pod kierunkiem opiekunów naukowych

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

- są gotowi do pracy indywidualnej i współpracy grupowej, polegającej na prowadzeniu dyskusji i wymianie opinii opartych na dostępnych danych teoretycznych i materiałowych

- są gotowi do efektywnego organizowania własnej pracy i krytycznej oceny stopnia jej zaawansowania

- są gotowi do refleksji nad społecznym użyciem języka uwzględniającej z jednej strony rolę tradycji , z drugiej wrażliwość grup mniejszościowych

- są gotowi do prowadzenia pracy naukowej zgodnie z zasadami uczciwości intelektualnej

Podział godzin i punktów ECTS

udział w zajęciach - 60 godzin (2 ECTS),

przygotowanie do zajęć - 320 godz. (8 ECTS)

przygotowanie projektu pracy magisterskiiej - 150 godz. (5 ECTS)

Studenci zobowiązani są do obecności i aktywności na zajęciach. Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. Powyżej tej liczby (z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych, np. zwolnieniem lekarskim) – nie ma możliwości zaliczenia zajęć. Usprawiedliwione nadprogramowe nieobecności muszą zostać odrobione w sposób wskazany przez osobę prowadzącą zajęcia.

Do zaliczenia I roku seminarium niezbędne jest: wskazanie tematu pracy, wybór metodologii, dobór literatury oraz przedstawienie konspektu pracy i jednego z rozdziałów;

Do zaliczenia II roku seminarium konieczne jest złożenie pracy magisterskiej.

Korzystanie z AI jest możliwe tylko w przypadku badania języka sztucznej inteligencji.