Hagiografia wczesnośredniowieczna jako źródło historyczne

fakultatywne

w terenie

Zajęcia mają przybliżyć studentkom i studentom wybrane dzieła dotyczące świętych

chrześcijańskich i pokazać na ich przykładzie użyteczność tego typu źródeł dla badań

historycznych. Omawiane teksty będą pochodziły z różnych okresów, pokazując rozwój

gatunku od jego zarania (III wiek) do jego pełnego rozwoju (XI wiek). Kluczowym celem

zajęć będzie wskazanie właściwych pytań badawczych, na które odpowiedzi można znaleźć w

hagiografii, ale i nauczenie uczestniczek i uczestników rozpoznawania ograniczeń tego typu

źródeł dla poznania historycznego.

Teksty hagiograficzne, obejmujące tak różnorodne formy literackie, jak żywoty świętych,

pasje (czyli opisy męczeństwa), mirakula (czyli opisy cudów), inwencje (opisy odkrycia

relikwii), czy translacje (czyli opisy przenosin relikwii świętych), przez długi czas były

uznawane przez historyczki i historyków za mało wartościowe dla poznania historycznego

jako utwory ściśle zależne od kultu religijnego. W ciągu ostatniego półwiecza rozwinął się

jednak nurt badań, który zaczął pokazywać użyteczność hagiografii dla historyków przy

zastosowaniu odpowiednich metod badawczych.

Celem zajęć będzie przedstawienie wspomnianych metod i wskazanie pól badawczych, gdzie

hagiografia wykazuje swoją użyteczność. Po lekturze każdego utworu prowadzący wraz z

uczestniczkami i uczestnikami zajęć będzie Tworzył zarys kwestionariusza badawczego,

wspólnie się zastanawiając, na jakie pytania dany tekst może udzielić odpowiedzi, a na jakie

nie. Kluczowe będzie zwłaszcza ustalenie, kiedy za wiarygodne możemy uznać informacje

udzielane na temat tła, w którym osadzone są opowieści o danym świętym.

Oddzielnym istotnym zagadnieniem poruszanym na zajęciach będzie nauka identyfikacji i

właściwej interpretacji elementów i motywów topicznych, które tworzą szkielet większości

utworów hagiograficznych. Prowadzący przedstawi narzędzia metodologiczne, które

pozwalają na wykorzystanie również tych elementów utworów w pracy badawczej. Jest to

zasadne zwłaszcza w sytuacji, gdy nadal duża część badaczy albo traktuje je bezkrytycznie

(najczęściej w ogóle ich nie identyfikując jako toposy), albo przeciwnie, dezawuuje

kompletnie ich wartość dla badań historycznych.

Uczestniczki i uczestnicy zajęć będą mieli zarazem możliwość prześledzenia rozwoju gatunku

od jego zarania w wieku III do jego pełnego rozwoju w wieku XI. Jednocześnie pozwoli to na

obserwację, jak zmieniały się okoliczności, w których dane teksty powstawały i ich autorzy.

Szczególnie pilnie będziemy się przyglądać wszelkim dowodom na zmianom w kulturze

religijnej zarówno autorów naszych tekstów, jak i ich odbiorców.

Po skończonym kursie jego uczestniczka bądź uczestnik będą rozpoznawać różnorodne typy

twórczości hagiograficznej, będą też w stanie rozpoznawać elementy narracji hagiograficznej

w innego typu źródłach, nie tylko pisanych. Studenci będą też potrafili wskazać elementy

rozwoju gatunku hagiograficznego i cechy charakterystyczne dla twórczości danej epoki.

Posiądą też umiejętność identyfikacji i odpowiedniej interpretacji toposów literackich

zawartych w utworach hagiograficznych. Zostaną też przygotowani do krytycznej analizy

źródła historycznego pod kątem doboru właściwego kwestionariusza badawczego.