„Dramaty-sny”. Czas Wielkiej Reformy Teatru w Europie i Polsce 3001-C4TN-LP1
Konwersatorium (KON) Semestr zimowy 2024/25

LITERATURA OBCA (WYBÓR)

Henrik Ibsen, „Wybór dramatów”, przeł. J Fruling, J. Giebułtowicz, oprac. O. Dobijanka-Witczakowa, t. 1 i 2, Wrocław 1983, (BN II 210) lub „Dramaty wybrane" t.1 i 2, nowych przekładach z języka norweskiego Anny Marciniakówny, wyd. Czuły Barbarzyńca, Warszawa 2018.

Gerhart Hauptmann, „Hanusia”, „Zatopiony dzwon” [w:] tenże, „Dramaty”, t. 1 i 2, tłum. P. Knapik, Wrocław 1998.

Leconte de Lisle, "Erynnie: tragedya starożytna w dwóch częściach, wierszem", Kraków, przeł. Z. Przesmycki, Redakcya „Świata” 1891.

Maurycy Maeterlinck, "Wnętrze", "Ślepcy", [w:] tenże, "Dramaty wybrane", pod red. K. Pleśniarowicza, Kraków 1994.

August Strindberg, „Wybór dramatów", przeł. Z. Łanowski, wstęp L. Sokół, Wrocław 1977.

Oskar Wilde, "Salome", przeł. W. Fromowicz wyd. własne), Bydgoszcz 1991

Willam Butler Yeats, „Księżniczka Kasia”, przeł. J. Kasprowicz, Lwów 1907.

Arystoteles, „Poetyka", przeł. i oprac. H. Podbielski, Wrocław1983, (BN II 209).

Fryderyk Nietzsche, "Narodziny tragedii, czyli hellenizm i pesymizm", przeł. L. Staff, Warszawa 1907.

Wybrane teksty z antologii: "O dramacie. Od Hugo do Witkiewicza. Poetyki. Manifesty. Komentarze", pod red. E. Udalskiej, Warszawa 1993.

LITERATURA POLSKA (WYBÓR)

Amelia Hertzówna, "Yseult o Białych Dłoniach", "Chimera" 1905, t. IX, z. 27.

Jan Kasprowicz, Z poematu „Marchołt gruby a sprośny, jego narodzin, życia i śmierci misterjum tragikomiczne“, Warszawa 1920.

Bolesław Leśmian, "Skrzypek opętany", oprac. i wstęp, R. H. Stone, Warszawa 1985.

Tadeusz Miciński, "W mrokach złotego pałcu. Bazilissa Teofanu. Tragedia z dziejów Bizancjum X w.", [w:] tenże, "Utwory dramatyczne", t. 2, wybór i oprac. T. Wróblewska, Kraków 1979.

Władysław Orkan, "Wina i kara", [w:] tenże, "Utwory dramatyczne, Dzieła zbiorowe", t. 1, red. zespoł. pod kierownictwem S. Pigonia, Kraków 1966.

Stanisław Przybyszewski, "Śnieg", wstęp i przypisy R.Taborski,Warszawa 1987.

Leopold Staff, „Skarb. Tragedia w trzech aktach", Lwów 1904; wyd. 2, Lwów 1908; wyd. 3, Warszawa 1921, Bibliotela Polska; wyd . 4, [w:] tenże, "Pisma zbiorowe", Warszawa 1932. Wyd. 3, Warszawa 1921 (ew. "Godiwa")

Stanisław Wyspiański, „Meleager”, „Protesilas i Laodamia”, „Akropolis”, "Tragedie". "Dzieła. Pierwsze wydanie zbiorowe w opracowaniu A. Chmiela i T. Sinki", t. 1 i 2, Warszawa 1924.

Emil Zegadłowicz, "Lampka oliwna", Kraków 1925.

Obowiązuje znajomość wstępów do wszystkich utworów z listy lektur z wydania Biblioteki Narodowej. Np. wstęp L. Sokoła do dramatów A. Strindberga.

Literatura przedmiotu

podstawa literatura:

Pavis P., "Słownik terminów teatralnych", przeł. S. Świontek, Wrocław 2002.

"Słownik polskiej krytyki literackiej 1764–1918. Pojęcia – terminy – zjawiska – przekroje", t. 1–2, red. J. Bachórz i inni, Toruń 2016.

Słownik terminów literackich, wyd. dowolne

Bab J., Teatr wspólczesny. Od Meiningeńczyków do Picatora, przeł. E. Misiołek, Warszawa 1959.

Balme Ch., Wprowadzenie do nauki o teatrze, przeł. i uzupeł. opatrzyli W. Dudzik i M. Leyko, Warszawa2002.

Braun K. Wielka reforma teatru w Europie. Ludzie – idee – zdarzenia, Wrocław 1984.-Schielmann M, „ja w śnie narodu przeklętym, uśpiony". Stanisława Wyspiańskiego dramaty-sny, Gdańsk 1994.

Burkert W., Starożytny kult misteryjny, przeł. K. Bielawski, Kraków 2007.

Dramat i teatr modernistyczny, pod. red. J. Błońskiego, J. Deglera, J. Popiela, D. Ratajczak, Wrocław 1992.

Dramat i teatr religijny w Polsce, red. I. Sławińska, W. Kaczmarek, Lublin 1991.

Dramat polski XIX i XX wieku. Interpretacje i analizy, pod red. L. Ludorowskiego, Lublin 1987.

Eustachiewicz L., Dramaturgia Młodej Polski. Próba monografii dramatu, Warszawa 1986.

Greń Z., Szkice o dramacie zapomnianym, Kraków 1969.

Janion M. Tragizm, historia, prywatność. Prace wybrane, t.2, pod red. M. Czermińskiej, Kraków 2000.

Jaspers K., O tragiczności, przeł. A. Wołkowicz, [w:] tenże, Filozofia egzystencji. Wybór pism, wyboru dokonał S. Tyrowicz, Warszawa 1990.

W. Kaczmarek W., Claudel w Polsce. Chrześcijańskie perspektywy interpretacji dramatu teatru, Lublin 1989.

Kaczmarek W., Złamane pieczęcie Ksiegi. Inspiracje biblijne w dramaturgii Młodej Polski, Lublin 1999.

Kalemba-Kasprzak E., Prometeusz z przepiórką. Dramaty Stefana Żeromskiego: od Czarowica do Przełęckiego, Poznań 2000.

Kerenyi K., Dionizos. Archetyp życia niezniszczalnego, przeł. I. Kania, Wydawnictwa Alathea, 2008.

Kerenyi K., Eleusis. Archetypowy obraz matki i córki, przeł. I. Kania, Kraków 2014.

Kępiński Z., Wyspiański. Struktura mitu (1), „Dialog" 1968, nr 2, z. 10.

Kitto H..D. F., Tragedia grecka. Studium literackie, przel. J. Margański, Bydgoszcz 1997.

Kocur M., Teatr antycznej Grecji, Wrocław 2001.

Kocur M., Teatr bez teatru. Perrformanse w Anglii Wschodniej u schyłku średniowiecza, Wrocław 2012.

Kocur M., We władzy teatru, Aktorzy i widzowie w antycznym Rzymie, Wrocław 2005

Kott J., Zjadanie bogów, Kraków 1986.

Lack S., Studia o St. Wyspiańskim, zebrał i przedm. opatrzył S. Pazurkiewicz, Częstochowa 1924.

Łempicka A., Nietzscheanizm Wyspiańskiego, „Pamiętnik Literacki" 1958, z. 3/4.

Łempicka A., Wyspiański, pisarz dramatyczny. Idee i formy, Kraków 1973.

Miodońska-Brookes E., „Mam ten dar bowiem: patrzę się inaczej". Szkice o twórczości Stanislawa Wyspiańskiego, Kraków 1997.

Miodońska-Brookes E., Studia o kompozycji dramatów Stanisława Wyspiańskiego, Kraków 1972.

Mitzner P., Tragizm w teatrze polskim XX wieku, „Odra" 1981, nr 9.

Myśl teatralna Młodej Polski. Antologia, wybór I. Sławińska, S. Kruk, Warszawa 1966.

Nicoll A., Dzieje dramatu. Od Ajschylosa do Anouilha, tłum. H. Krzeczkowski, W. Niepokólczycki, J. Nowacki, t. I i II, wyd. III, Warszawa 1983.

Nowakowski J., Wyspiański. Studia o dramatach, Kraków 1972.

O dramacie. Od Hugo do Witkiewicza. Poetyki. Manifesty. Komentarze, Warszawa 1993.

Olszewska M. "Tragedia chłopska". Od W. L. Anczyca do K. H. Rostworowskiego, Warszawa 2001.

Ortwin O., O Wyspiańskim i dramacie, [w:] tenże, Pisma krytyczne, t.1, oprac. J. Czachowska, Warszawa 1969.

Partyga E., Wiek XIX. Przedstawienia, Warszawa 2016.

Popiel J., Modernistyczne tragedie „winy i kary" (Kasprowicz, Orkan), „Ruch Literacki" 1993, z. 5.

Pośpiechowa L., Dramaty Leopolda Staffa, Opole 1966.

Problemy teorii dramatu i teatru, wybór i oprac. J. Degler,Wrocław1988.

Prussak M, „Po ogniu szum wiatru cichego". Wyspiański i mesjanizm, Warszawa 1993.

Pyzik T., Teoria tragedii. Ze studiów nad koncepcją tragedii w angielskich i amerykańskich badaniach literackich po II wojnie światowej, Katowice 1976. Ratajczakowa D., Komedia w epoce Młodej Polski, [w:] Stulecie Młodej Polski. Studia pod red. M. Podrazy-Kwiatkowskiej, Kraków 1995, s. 519-533. Rzewuska E., Polski dramat ekspresjonistyczny wobec konwencji gatunkowych, Lublin 1988.

Sławińska I, Główne problemy struktury dramatu, [w:] Problemy teorii dramatu i teatru, [praca zbiór.] wybór i oprac. J. Degler, Wroclaw 1988.

Sławińska I, O badaniu wizji teatralnej Wyspiańskiego, [w:] taż, Sceniczny gest poety. Zbiór studiów o dramacie, Kraków 1960.

Sławińska I., Tragedia w epoce Młodej Polski. Z zagadnień struktury dramatu, Toruń 1948.

Styan J.L., Współczesny dramat w teorii i scenicznej praktyce, przedm. J. Błoński, przel. i oprac. M. Sugiera, Wroclaw 1997.

Sugiera M, „Sceniczność" i „niesceniczność" jako problem młodopolskiego dramatu, s. 565-581. [w:] Stulecie Młodej Polski. Studia pod red. M. Podrazy-Kwiatkowskiej, Kraków 1995.

Szondi P., Esej o tragiczności, przeł. T. Zatorski, Warszawa 2020.

Szondi P., Teoria nowoczesnego dramatu, przeł. E. Misiołek, Warszawa 1976.

Taborski R., W kręgu młodopolskiego dramatu i teatru. Dwa szkice, Warszawa 1993.

Truskolaska A., Młodopolska ekspansja pojęcia „misterium" [w:] Wśród mitów teatralnych Mlodej Polski, pod. red. I. Sławińskiej i M.B. Stykowej, Kraków - Wroclaw 1983.

Ubersfeld A. Czytanie teatru I, przeł. J. Żurowska, Warszawa 2002.

Udalska E., „Piece bien faite": termin, formuła, miejsce w poetykach XIX w., [w:] Dramat Udalska E., „Pice bien faite": termin, formula, miejsce w poetykach XIX w., [w:] Dramat teatr pozytywistyczny, [praca zbiór.] pod red. D. Ratajczak, Wrocław 1991.

Wojdak M., Gdy zabrakło happy endu, czyli o jednoaktówce przełomu XIX i XX wieku. s. 533-549, [w:] Stulecie Młodej Polski. Studia pod red. M. Podrazy-Kwiatkowskiej, Kraków 1995.

Wśród mitów teatralnych Młodej Polski , pod red. I. Sławińskiej i M.B. Stykowej, Kraków-Wrocław 1983.

Ziołowicz A., „Misteria polskie". Z problemów misteryjności w dramacie romantycznym i młodopolskim, Kraków 1997.

WIEDZA

Absolwent zna i rozumie:

— aparat terminologiczny i pojęciowy oraz metody naukowe pozwalające na prowadzenie badań nad dramatem i teatrem w perspektywie historycznej oraz różnymi typami tradycji w wybranych epokach

— historyczne przemiany wiedzy o dramacie i teatrze, związane z rozwojem estetyki, retoryki i poetyki, historycznymi modelami krytyki literackiej oraz początkami nowoczesnego literaturoznawstwa

— specyfikę selektywnego i sprofilowanego rekonstruowania tradycji filozoficznej, artystycznej, literackiej i religijnej przez epoki późniejsze

— miejsce i rolę tradycji teatralnej w definiowaniu teatru, określaniu jego cech swoistych, ustalaniu i rewidowaniu jej kanonu oraz rozumieniu i interpretowaniu tekstu literackiego

UMIEJĘTNOŚCI

Absolwent potrafi:

— wykorzystać zdobytą wiedzę do identyfikowania luk w stanie badań oraz prowadzenia badań własnych nad twórczością wybranych twórców dramatu, funkcjonowaniem środowisk i formacji teatralnych, etc.

— przeprowadzić analizę i interpretację dramatu w sposób adekwatny do tradycji estetycznej, religijnej, obyczajowej etc., w obrębie której ono powstało lub do której nawiązuje

— posługiwać się terminologią z zakresu estetyki, poetyki, komparatystyki i historii literatury oraz wiedzy o dramacie i teatrze w sposób dostosowany do epoki, w ramach której student prowadzi badania

— w dyskusji dobierać argumentację uwzględniającą tradycje, z jakich to dzieło wyrasta; kontekst kulturowy, społeczny, polityczny etc., w jakim powstało; oraz reinterpretacje, jakim było poddawane przez czytelników i krytykę literacką różnych epok

— wykorzystując przejrzyste techniki informacyjno-komunikacyjne do prezentacji badań

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

Absolwent jest gotowy do:

— uczestniczenia w bieżących wydarzeniach kulturalnych służących pogłębianiu znajomości dziedzictwa literackiego, artystycznego i duchowego Polski i Europy

— respektowania znaczenie tradycji literackiej w życiu społecznym oraz własnej działalności naukowej, oświatowej lub publicystycznej

— włączania się swoją pracą naukową i popularyzatorską w pracę nad rozpoznawaniem tradycji literackiej, widząc w niej projekt o istotnym znaczeniu dla tożsamości narodowej oraz przyszłości Polski i Europy

— docenienia znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych

Obecność, bieżące przygotowanie do zajęć, aktywność oraz projekt studencki: pisanie recenzji teatralnej np. na podstawie archiwum TVP (vod.pl).

Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. Powyżej tej liczby (z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych, np. zwolnieniem lekarskim) – nie ma możliwości zaliczenia zajęć. Usprawiedliwione nadprogramowe nieobecności muszą zostać odrobione w sposób wskazany przez osobę prowadzącą zajęcia.

1. Wprowadzenie. U progu Wielkiej Reformy Teatru: sprzeciw wobec komercjalizacji teatru ("piece bien fait"), naturalizm werystyczny w teatrze (teatr Antoine'a, teatr skandynawski, niemiecki, rosyjski) a narodziny teatru tragicznego, symbolicznego i poetyckiego.

2. W teatrze Dionizosa. Zapowiedź nowoczesnej tragedii; powrót do źródeł, rola antyku i średniowiecza w narodzinach modernistycznego teatru, prześledzenie historii gatunków takich jak: tragedia, komedia, moralitet, misterium, dramat liturgiczny, mirakl. Narodziny nowych form dramatycznych. Koncepcja "dzieła totalnego" Richarda Wagnera i wagnerie. Myśl estetyczna F. Nietzschego ("Narodziny tragedii, czyli hellenizm i pesymizm").

3. W obliczu Tajemnicy. "Wnętrze", "Ślepcy" Maurycy Maeterlinck, a Stanisława Przybyszewskiego teatr snu ("Śnieg", "O dramacie i scenie").

4-5. W obliczu rzeczy ostatecznych. „Gdy wstaniemy z martwych” H. Ibsena a „Droga do Damaszku” A. Strindberga.

6-7. W "teatrze-świątyni" Stanisława Wyspiańskiego - estetyka dramatów-snów Wyspiańskiego; „”Meleager”, „Protesilas i Laodamia”, „Akropolis”).

8. Wizjonerski, oniryczny, ekspresjonistyczny dramat Tadeusza Micińskiego ("W mroku złotego pałacu, czyli Bazylissa Teofanu. Tragedia z dziejów Bizancjum X wieku"). Koncepcja misterium według T. Micińskiego.

9--11. W stronę dramatu poetyckiego.

- Leconte de Lisle, "Erynnie: tragedya starożytna w dwóch częściach, wierszem"

-W. B. Yeats, "Księżniczka Kasia”

-a polski dramat poetycki Leopolda Staffa ("Skarb" lub "Godiwa"), Amelii Hertztówny ("Yseult o Białych Dłoniach"), Emila Zegadłowicza "Lampka oliwna" ( do wyboru).

12-13. Baśń i baśniowość w teatrze.

- Baśń dramatyczna "Hanusia" i "Dzwon zatopiony" G. Hauptmanna

- Baśń- pantomima Bolesław Leśmian "Skrzypek opętany- baśń mimiczna w czterech przywidzeniach".

14. Oskara Wilde’a lektura Biblii ( „Salome”).

15. Tragikomiczne misterium o Marchołcie Jana Kasprowicza.

Lektura wybranych dramatów, omawianie wybranych fragmentów i wykład dotyczący tła epoki i sylwetki wybranego dramaturga; ew. krótkie referaty uczestników zajęć