W kręgu Wielkiej Reformy Teatru. Wybory i przemiany genologiczne 3001-C3N-LP3
Konwersatorium (KON) Semestr zimowy 2023/24

LITERATURA OBCA (WYBÓR)

Gabriele D' Annunzio, "Córka Joria. Tragedia pasterska", przeł. M. Konopnicka, Warszawa 1909.

Bjørn Bjørnson, „Bankructwo: obraz sceniczny w 4-ch aktach”, przeł. E. Lubowski, Warszawa 1876.

Antoni Czechow, „Wybór dramatów”, tłum. zbior., wyd. BN, Wrocław 1979 lub „Dramaty”, tłum. zbior., Łódź, 2019.

- „Trzy siostry”

- „Wiśniowy sad”

- „Wujaszek Wania”

Henrik Ibsen, „Wybór dramatów”, przeł. J Fruling, J. Giebułtowicz, oprac. O. Dobijanka-Witczakowa, t. 1 i 2, Wrocław 1983, (BN II 210) lub „Dramaty wybrane" t.1 i 2, nowych przekładach z języka norweskiego Anny Marciniakówny, wyd. Czuły Barbarzyńca, Warszawa 2018.

- „Upiory”

- „Dom lalki (Nora)”/ „Rosmersholm”/ „Hedda Gabler”

- „Dzika kaczka”

Maksim Gorki , "Na dnie", przeł. A. Kamieńska, J. Śpiewak, Kraków 1951.

Gerhart Hauptmann, „Dramaty”, t. 1 i 2, , tłum. P. Knapik, Wrocław 1998.

- „Przed wschodem słońca”

- „Takacze”

- „Woźnica Henszel”

Arthur Schnizler, „Dramaty wybrane” t.1 i 2, redakcja i wstęp Maciej Ganczar, tłum. zbior., Warszawa 2014.

- „Korowód”

August Strindberg, „Wybór dramatów", przeł. Z. Łanowski, wstęp L. Sokół, Wrocław 1977.

- „Ojciec”

- „Panna Julia”

John Millington Synge, „Jeźdźcy do morza", (Riders to the Sea), przeł. Maria Monika Misińska, „Dialog". Najlepsze dramaty irlandzkie (pdf)

Lew Tołstoj, "Potęga ciemnoty, czyli "Pazurek uwiązł - już po całym ptaszku", przeł. J. Pomianowski, [w:] "Utwory dramatyczne. "Dzieła", t. IX, Warszawa 1957.

Emil Zola, Teresa Raquin: dramat w 4 aktach, przeł. J. Klemensiewicz, Lwów-Złoczów 1908.

Arystoteles, „Poetyka", przeł. i oprac. H. Podbielski, Wrocław1983, (BN II 209).

Wybrane teksty z antologii: "O dramacie. Od Hugo do Witkiewicza. Poetyki. Manifesty. Komentarze", pod red. E. Udalskiej, Warszawa 1993.

LITERATURA POLSKA (WYBÓR)

Jan Kasprowicz, Z poematu „Marchołt gruby a sprośny, jego narodzin, życia i śmierci misterjum tragikomiczne“, Warszawa 1920.

Władysław Orkan, "Skapany świat. Dramat w czterech aktach z epilogiem", [w:] tenże, "Utwory dramatyczne, Dzieła zbiorowe", t. 1, red. zespoł. pod kierownictwem S. Pigonia, Kraków 1966.

Stanisław Przybyszewski, "Złote runo", [w:] tenże, "Wybór pism", oprac. R. Taborski, Wrocław 1966 (BN I 231).

Tadeusz Rittner, "Dramaty", oprac. Z. Raszewski, t. 1 i 2.Warszawa 1966.

Emil Zegadłowicz, „Lampka oliwna”, wyd. własne 1925.

Dramaty Gabrieli Zapolskiej („Ich czworo”), Włodzimierza Perzyńskiego („Lekkomyślna siostra”), wyd. dowolne, dostępne na wolnelektury.pl lub polona.pl

Obowiązuje znajomość wstępów do wszystkich utworów z listy lektur z wydania Biblioteki Narodowej. Np. wstęp L. Sokoła do dramatów A. Strindberga.

LITERATURA PRZEDMIOTOWA (WYBÓR)

Balme Ch., Wprowadzenie do nauki o teatrze, przeł. i uzupeł. opatrzyli W. Dudzik i M. Leyko, Warszawa2002.

Bab J., Teatr współczesny. Od Meiningeńczyków do Picatora, przeł. E. Misiołek, Warszawa 1959.

Bukowska-Schielmann M, „ja w śnie narodu przeklętym, uśpiony". Stanis- ława Wyspiańskiego dramaty-sny, Gdańsk 1994.

Dramat i teatr modernistyczny, pod. red. J. Błońskiego, J. Deglera, J. Popiela, D. Ratajczak, Wrocław 1992.

Dramat i teatr pozytywistyczny I, pod red. D. Ratajczak, Wrocław 1992.

Dramat i teatr religijny w Polsce, red. I. Sławińska, W. Kaczmarek, Lublin 1991.

Dramat polski XIX i XX wieku. Interpretacje i analizy, pod red. L. Ludorowskiego, Lublin 1987.

Eustachiewicz L., Dramaturgia Młodej Polski. Próba monografii dramatu, Warszawa 1986.

Greń Z., Szkice o dramacie zapomnianym, Kraków 1969.

J. A. Kisielewski i problemy dramatu młodopolskiego, red. E. Łoch, Rzeszów 1980.

Janion M. Tragizm, historia, prywatność. Prace wybrane, t.2, pod red. M. Czermińskiej, Kraków 2000.

Jaspers K., O tragiczności, przeł. A. Wołkowicz, [w:] tenże, Filozofia egzystencji. Wybór pism, wyboru dokonał S. Tyrowicz, Warszawa 1990.

W. Kaczmarek W., Claudel w Polsce. Chrześcijańskie perspektywy interpretacji dramatu teatru, Lublin 1989.

Kaczmarek W., Złamane pieczęcie Ksiegi. Inspiracje biblijne w dramaturgii Młodej Polski, Lublin 1999.

Kalemba-Kasprzak E., Prometeusz z przepiórką. Dramaty Stefana Żeromskiego: od Czarowica do Przełęckiego, Poznań 2000.

Kępiński Z., Wyspiański. Struktura mitu (1), „Dialog" 1968, nr 2, z. 10.

Kitto H..D. F., Tragedia grecka. Studium literackie, przel. J. Margański, Bydgoszcz 1997.

Kott J., Zjadanie bogów, Kraków 1986.

Lack S., Studia o St. Wyspiańskim, zebrał i przedm. opatrzył S. Pazurkiewicz, Częstochowa 1924.

Łempicka A., Nietzscheanizm Wyspiańskiego, „Pamiętnik Literacki" 1958, z. 3/4.

Łempicka A., Wyspiański, pisarz dramatyczny. Idee i formy, Kraków 1973.

Maćkała K., Ibsen w Polsce 1879-2006, Kraków 2023.

G. Matuszek, Naturalistyczne dramaty, Kraków 2000.

Michalik J., Naturalistyczna technika dramatu, „Rocznik Komisji Historyczno- literackiej" XVI, 1979, s. 39-62.

Michalik J., Wokół teorii dramatu naturalistycznego, „Ruch Literacki" 1978, z. 2, s. 101-114.

Miodońska-Brookes E., „Mam ten dar bowiem: patrzę się inaczej". Szkice o twórczości Stanislawa Wyspiańskiego, Kraków 1997.

Miodońska-Brookes E., Studia o kompozycji dramatów Stanisława Wyspiańskiego, Kraków 1972.

Mitzner P., Tragizm w teatrze polskim XX wieku, „Odra" 1981, nr 9.

Myśl teatralna Młodej Polski. Antologia, wybór I. Sławińska, S. Kruk, Warszawa 1966.

Nicoll A., Dzieje dramatu. Od Ajschylosa do Anouilha, tłum. H. Krzeczkowski, W. Niepokólczycki, J. Nowacki, t. I i II, wyd. III, Warszawa 1983.

Nowakowski J., Wyspiański. Studia o dramatach, Kraków 1972.

O dramacie. Od Hugo do Witkiewicza. Poetyki. Manifesty. Komentarze, Warszawa 1993.

Olszewska M. "Tragedia chłopska". Od W. L. Anczyca do K. H. Rostworowskiego, Warszawa 2001.

Ortwin O., O Wyspiańskim i dramacie, [w:] tenże, Pisma krytyczne, t.1, oprac. J. Czachowska, Warszawa 1969.

Popiel J., Modernistyczne tragedie „winy i kary" (Kasprowicz, Orkan), „Ruch Literacki" 1993, z. 5.

Pośpiechowa L., Dramaty Leopolda Staffa, Opole 1966.

Problemy teorii dramatu i teatru, wybór i oprac. J. Degler,Wrocław1988.

Prussak M, „Po ogniu szum wiatru cichego". Wyspiański i mesjanizm, Warszawa 1993.

Pyzik T., Teoria tragedii. Ze studiów nad koncepcją tragedii w angielskich i amerykańskich badaniach literackich po II wojnie światowej, Katowice 1976. Ratajczakowa D., Komedia w epoce Młodej Polski, [w:] Stulecie Młodej Polski. Studia pod red. M. Podrazy-Kwiatkowskiej, Kraków 1995, s. 519-533. Rzewuska E., Polski dramat ekspresjonistyczny wobec konwencji gatunkowych, Lublin 1988.

Sławińska I, Główne problemy struktury dramatu, [w:] Problemy teorii dramatu i teatru, [praca zbiór.] wybór i oprac. J. Degler, Wroclaw 1988.

Sławińska I, O badaniu wizji teatralnej Wyspiańskiego, [w:] taż, Sceniczny gest poety. Zbiór studiów o dramacie, Kraków 1960.

Sławińska I., Tragedia w epoce Młodej Polski. Z zagadnień struktury dramatu, Toruń 1948.

Styan J.L., Współczesny dramat w teorii i scenicznej praktyce, przedm. J. Błoński, przel. i oprac. M. Sugiera, Wroclaw 1997.

Sugiera M, „Sceniczność" i „niesceniczność" jako problem młodopolskiego dramatu, s. 565-581. [w:] Stulecie Młodej Polski. Studia pod red. M. Podrazy-Kwiatkowskiej, Kraków 1995,

Szondi P., Teoria nowoczesnego dramatu, przel. E. Misiołek, Warszawa 1976.

Taborski R., W kręgu młodopolskiego dramatu i teatru. Dwa szkice, Warszawa 1993.

Truskolaska A., Młodopolska ekspansja pojęcia „misterium" [w:] Wśród mitów teatralnych Mlodej Polski, pod. red. I. Sławińskiej i M.B. Stykowej, Kraków - Wroclaw 1983.

Ubersfeld A. Czytanie teatru I, przeł. J. Żurowska, Warszawa 2002.

Udalska E., „Piece bien faite": termin, formuła, miejsce w poetykach XIX w., [w:] Dramat Udalska E., „Pice bien faite": termin, formula, miejsce w poetykach XIX w., [w:] Dramat teatr pozytywistyczny, [praca zbiór.] pod red. D. Ratajczak, Wrocław 1991.

Wojdak M., Gdy zabrakło happy endu, czyli o jednoaktówce przełomu XIX i XX wieku. s. 533-549, [w:] Stulecie Młodej Polski. Studia pod red. M. Podrazy-Kwiatkowskiej, Kraków 1995.

Wśród mitów teatralnych Młodej Polski , pod red. I. Sławińskiej i M.B. Stykowej, Kraków-Wrocław 1983.

Ziołowicz A., „Misteria polskie". Z problemów misteryjności w dramacie romantycznym i młodopolskim, Kraków 1997.

WIEDZA

Absolwent zna i rozumie:

— aparat terminologiczny i pojęciowy oraz metody naukowe pozwalające na prowadzenie badań nad dramatem i teatrem w perspektywie historycznej oraz różnymi typami tradycji w wybranych epokach

— historyczne przemiany wiedzy o dramacie i teatrze, związane z rozwojem estetyki, retoryki i poetyki, historycznymi modelami krytyki literackiej oraz początkami nowoczesnego literaturoznawstwa

— specyfikę selektywnego i sprofilowanego rekonstruowania tradycji filozoficznej, artystycznej, literackiej i religijnej przez epoki późniejsze

— miejsce i rolę tradycji teatralnej w definiowaniu teatru, określaniu jego cech swoistych, ustalaniu i rewidowaniu jej kanonu oraz rozumieniu i interpretowaniu tekstu literackiego

UMIEJĘTNOŚCI

Absolwent potrafi:

— wykorzystać zdobytą wiedzę do identyfikowania luk w stanie badań oraz prowadzenia badań własnych nad twórczością wybranych twórców dramatu, funkcjonowaniem środowisk i formacji teatralnych, etc.

— przeprowadzić analizę i interpretację dramatu w sposób adekwatny do tradycji estetycznej, religijnej, obyczajowej etc., w obrębie której ono powstało lub do której nawiązuje

— posługiwać się terminologią z zakresu estetyki, poetyki, komparatystyki i historii literatury oraz wiedzy o dramacie i teatrze w sposób dostosowany do epoki, w ramach której student prowadzi badania

— w dyskusji dobierać argumentację uwzględniającą tradycje, z jakich to dzieło wyrasta; kontekst kulturowy, społeczny, polityczny etc., w jakim powstało; oraz reinterpretacje, jakim było poddawane przez czytelników i krytykę literacką różnych epok

— wykorzystując przejrzyste techniki informacyjno-komunikacyjne do prezentacji badań

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

Absolwent jest gotowy do:

— uczestniczenia w bieżących wydarzeniach kulturalnych służących pogłębianiu znajomości dziedzictwa literackiego, artystycznego i duchowego Polski i Europy

— respektowania znaczenie tradycji literackiej w życiu społecznym oraz własnej działalności naukowej, oświatowej lub publicystycznej

— włączania się swoją pracą naukową i popularyzatorską w pracę nad rozpoznawaniem tradycji literackiej, widząc w niej projekt o istotnym znaczeniu dla tożsamości narodowej oraz przyszłości Polski i Europy

— docenienia znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych

Obecność, bieżące przygotowanie do zajęć, aktywność oraz projekt studencki: pisanie recenzji teatralnej np. na podstawie archiwum TVP (vod.pl). Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. Powyżej tej liczby (z

wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych) nie ma

możliwości zaliczenia zajęć

1. Wprowadzenie. Pojęcie Wielkiej Reformy Teatru. Geneza, przebieg, ośrodki, wybitni przedstawiciele. Teatr a literatura. Walka o autonomie teatru. Gatunki: dramat naturalistyczny, dramat naturalistyczno-symboliczny, narodziny nowoczesnej tragedii; powrót do źródeł, rola antyku i średniowiecza w narodzinach modernistycznego teatru, prześledzenie historii gatunków takich jak: tragedia, komedia, moralitet, misterium, dramat liturgiczny, mirakl i powstanie nowych form dramatycznych np. udramatyzowanych baśni, pantomimy.

2. U progu Wielkiej Reformy Teatru: sprzeciw wobec komercjalizacji teatru ("piece bien fait").

3. Naturalizm werystyczny w teatrze (teatr Antoine'a). H. Becque, „Kruki”, E. Zola „Teresa Raquin” a polskie dramaty naturalistyczne (wybór) G. Zapolskiej („Ich czworo”, J. A. Kisielewskiego („W sieci”), „Karykatury”) i W. Perzyńskiego („Lekkomyślna siostra”)

4-8. Teatr skandynawski. Od naturalizmu do symbolizmu. Skandynawizm w teatrze europejskim

- Dramat społeczny. Bjørn Bjørnson („Bankructwo”)

- „Nowa” tragedia według Henrika Ibsena („Upiory”, „Dom lalki (Nora)”/”Rosmersholm”/ „Hedda Gabler”, „Dzika kaczka”,)

- August Strindberg. Od naturalizmu do oniryzmu. „Ojciec”, „Panna Julia” a dramat stacyjny „Droga do Damaszku”

9. Teatr niemiecki. Dramat naturalistyczny. Gerhart Hauptmann (wybór: „Przed wschodem słońca”, „Tkacze”, „Woźnica Henszel”)

10. Teatr moderny wiedeńskiej („Korowód” Arthura Schnitzlera a dramaty Tadeusza Rittnera np. "W małym domku")

11. Tragedia namiętności Gabriele D' Annunzio, "Córka Joria. Tragedia pasterska" a „Złote runo” Stanisława Przybyszewskiego.

12-13. Teatr rosyjski u progu XX w.

- Moralitet Lew Tołstoj „Potęga ciemnoty” a "Skapany świat" Władysława Orkana lub Maksym Gorki "Na dnie"

- Dramat ludzkiej egzystencji. Antoni Czechow ( wybór „Trzy siostry”, „Wujaszek Wania”, „Wiśniowy sad”) i Maksym Gorki "Letnicy"

13. Tragedia losu. (John Millinton Synge „Jeźdźcy do morza” a „Klątwa” Stanisław Wyspiański)

14. Tragikomiczne misterium o Marchołcie Jana Kasprowicza („Marchołt”)

15. Misteria balladowe Emila Zegadłowicza i jego koncepcja teatru („Lampka oliwna”)

Lektura wybranych dramatów, omawianie wybranych fragmentów i wykład dotyczący tła epoki i sylwetki wybranego dramaturga; ew. krótkie referaty uczestników zajęć